شناسایی، جمع آوری و مطالعه خصوصیات مورفولوژیکی و سیتولوژیکی فندق های وحشی ایران

در این تحقیق جمعیت های وحشی (جنگلی) فندق ایران در غرب دریای مازندران (جنگل فندق لو اردبیل) و شرق دریای مازندران (منطقه کپه داغ درخراسان شمالی) جمع آوری و ارزیابی مورفولوژیک و مولکولی ‭DNA ‬گردید. شناسایی جمعیت های جنگلی فندق ایران و ارزیابی تنوع ژنتیکی آنها بر اساس صفات مورفولوژیک در مقایسه با ارقام رایج فندق باغی نشان داد که کلیه نمونه های ژنتیکی مناطق بررسی شده در این تحقیق، به گونه ‭Corylus avellana ‬تعلق داشتند. تنوع مورفولوژیکی درون گونه ای قابل توجهی درون هر دو جمعیت جنگلی واقع در شرق و غرب دریای مازندران وجود داشت. براساس نتایج فوق، بررسی های سیتوژنتیکی مفید تشخیص داده نشده و برای تایید نتایج ارزیابی مورفولوژیک و شناخت بهتر و دقیق تر تنوع ژنتیکی این جمعیت ها از ارزیابی مولکولی ‭DNA ‬بر مبنای نشانگرهای ریز ماهواره ‭(SSR) ‬استفاده گردید. برای این منظور ‮‭10‬ ژنوتیپ از هر یک از جمعیت های جنگلی غرب و شرق دریای مازندران و ارقام باغی رایج با استفاده از ‮‭13‬ جفت نشانگرهای ریزماهواره مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع ‮‭84‬ آلل ‭SSR ‬با میانگین ‮‭6/5‬ آلل در هر مکان ژنی تکثیر گردید. در هیچ یک از ژنوتیپ های بررسی شده بیش از دو آلل در یک مکان ژنی مشاهده نگردید که نشان دهنده دیپلویید بودن همه آنها بود. بیشترین آلل مشاهده شده مربوط به مکان ژنی‭CAC-B‬‮‭029‬‭b ‬با 9 آلل در ارقام متفاوت بود. میانگین محتوای اطلاعات چند شکلی ‮‭0/27‬و حداکثر آن در مکان ژنی ‮‭39/0‬ ‭CAT-B‬‮‭502‬ برآورد گردید. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی داده های مولکولی نشانگرهای ‭SSR ‬ارقام و ژنوتیپ های ارزیابی شده در هشت گروه اصلی جای گرفتند. کلیه ژنوتیپ های جنگلی خراسان شمالی در یک گروه مجزا و ژنوتیپ های جنگلی اردبیل در پنج گروه متفاوت قرار گرفتند. این نتایج بیانگر اولا تنوع ژنتیکی بالاتر در جمعیت جنگلی اردبیل بود. ثانیا همانطور که انتظار می رفت، جمعیت فندق شرق دریای مازندران تبادل ژنی خیلی کمی با غرب دریای مازندران داشته است. ثالثا با توجه به غنی تر بودن تنوع ژنتیکی در جمعیت فندق جنگلی غرب دریای مازندران، به احتمال قوی جریان ژنی در جمعیت های فندق ایران از غرب به شرق کشور بوده است. کلمات کلیدی : منابع ژنتیکی، درختان میوه، فندق، ارزیابی مورفولوژیک، نشانگرهای مولکولی، نشانگرهای ریز ماهواره