بررسی علت تلفات (ریزش) در کلنی های زنبورعسل استان گیلان

با توجه به تلفات ( ریزش ) کلنیهای زنبورعسل در استان گیلان ‮‭35‬ زنبورستان دارای ریزش در این استان مورد بررسی قرارگرفت . این زنبورستانها در شهرستانهای سیاهکل ، آستارا ، تالش ، لاهیجان ، آستانه ، رشت ، رحیم آباد و چابکسر مستقر بودند. در مرحله اول اقدام به تکمیل پرسشنامه بصورت حضوری از زنبورستانهای مورد مطالعه شد و در خصوص مشخصات زنبورستان ، سابقه وجود بیماری و نحوه مبارزه با آن ، تیمارهای دارویی معالج و پیش گیری کننده ، علایم و چگونگی ریزش ، محل استقرار کلنی ها ، شرایط آب و هوایی منطقه ، نحوه مدیریت پرورش و تغذیه ، چگونگی تامین ملکه و ... اطلاعاتی بدست آمد. براساس نتایج حاصله از پرسشنامه ها سابقه وجود بیماری در زنبورستانهای مورد بررسی در خصوص آکاراپیس ، نوزما ، واروآ و لوک به ترتیب ‮‭39/13‬ ، ‮‭34/78‬ ، ‮‭17/39‬ ، ‮‭8/69‬ درصد بوده است . مدت زمان ریزش در این زنبورستانها ‮‭10 -20‬ روز بطول انجامیده و شیوع آن ابتدا بصورت ضعیف و سپس شدت یافته و درروزهای آخر مجددا روبه کاهش گذاشته است . آب و هوای قبل ا ز ریزش در %‮‭80‬ از موارد بصورت ابری و بارندگی بمدت طولانی ودرفصل بهار گزارش شده است . آب مورد استفاده زنبورستانها از آبهای سطحی جاری یا آب شالیزارها بوده است . در %‮‭86‬ از موارد با کوچ و جابجایی زنبورستان ریزش کم و سپس قطع شده است .نتایج بررسیهای آزمایشگاهی بر روی نمونه های اخذ شده نشاندهنده آلودگی زنبوران سالم به نوزما ، آکاراپیس و واروآ به ترتیب ‮‭8/64‬ ، ‮‭5/71‬ و صفر ودر نمونه زنبوران درحال ریزش به ترتیب ‮‭17/28‬ ، ‮‭2/71‬ و صفر درصد بوده است. همچنین میزان پروتیین خام لاشه زنبوران سالم و درحال ریزش اندازه گیری شد که میانگین آن به ترتیب ‮‭75/89‬ و‮‭83/06‬ برآورد گردید که با انجام آزمون ‭T ‬اختلاف معنی داری در سطح پنج درصد بین دو گروه سالم و در حال ریزش مشاهده گردید . با توجه به بالا بودن میزان پروتیین خام لاشه زنبوران درحال ریزش و اینکه زنبوران عسل مستقر در استان گیلان برای تامین آب مورد نیاز خود اغلب از آب شالیزارها استفاده می نمایند لذا فرضیه تاثیر کودهای ازته مورد استفاده در شالیزارها بر وقوع این ریزش و بررسی اثرات این مواد بر روی زنبوران کارگر مورد توجه قرارگرفت. به همین منظور آزمایشاتی در کندوچه های آزمایشگاهی جهت بررسی تاثیر آب حاوی کود ازته با غلظت های ‮‭228‬ و ‮‭760‬ میلی گرم در لیتر و شاهد ( آب بدون کود ) بر روی زنبوران انجام شد . با انجام این آزمایش علایم ریزش در زنبوران تغذیه شده با آب حاوی کود نمایان و در گروه شاهد هیچگونه اثری از ریزش مشاهده نگردید و تا یکماه و نیم پس از آزمایش نیز زنده بودند. این آزمایش دوبار تکرار و نتایج یکسان بدست آمد. زنبوران حاصل از این آزمایش از نظر میزان پروتیین خام لاشه مورد اندازه گیری قرارگرفتند که درصد این ماده در لاشه زنبوران در حال ریزش ‮‭79/05‬ و در زنبوران سالم ‮‭70/80‬ بدست آمد. نتایج آزمایشات فوق تاثیر کود ازته برتلفات زنبورعسل را نشان داده وفرضیه فوق را تقویت نمود. در بهار ‮‭1387‬ با توجه به تاخیری که در آماده سازی شالیزارها بوجود آمد زمان وقوع ریزش نیزبا تاخیر مواجه شده و شروع تلفات از نیمه دوم فروردین به نیمه دوم اردیبهشت انتقال یافت که مجددا از زنبوران درحال ریزش و سالم نمونه برداری بعمل آمد که نتایج نشاندهنده وجود اوره در بدن زنبوران در حال ریزش بود. نتایج حاصل از این آزمایشات نشان داد که در استان گیلان زنبوران عسل با برداشت آب حاوی کود ازته باعث تجمع و ذخیره آن در بافتهای بدن خود شده و متعاقب آن علایم مسمومیت در آنها ظاهر می شود و با توجه به اینکه حدود %‮‭75‬ این ماده در عرض چند روز توسط روان آب سطحی و تصعید از سیستم خاک خارج می شود ( ملکوتی ) لذا پدیده ریزش نیز رو به کاهش می گذارد . لازم به ذکر است که نتایج این تحقیق نمی تواند بعنوان یک علت اساسی برای کلیه ریزش ها به حساب آید ولی زمینه ای قابل تامل برای ریزشهای اوایل بهار می باشد تا زنبورداران با دقت در نوع ریزش و زمان وقوع آن و انجام تست های آزمایشگاهی به عامل ریزش پی ببرند زیرا عوامل دیگری که دارای علایم نسبی یکسان هستند نیز وجود دارد که از آن جمله می توان به نوزما ، کنه تراشه ای ، یبوست و عوامل بیماریزای ویروسی اشاره نمود. کلید واژه ها- زنبورعسل ریزش - استان گیلان