بررسی تاثیر زمان و میزان کاهش تراکم بوته بر عملکرد کمی و کیفی چغندرقند

تراکم بوته عامل کلیدی و موثر بر عملکرد و کیفیت محصول چغندرقند محسوب می شود. این مطالعه جهت تعیین نحوه تاثیر تغییرات زمان و میزان کاهش تراکم بوته در طول فصل رشد روی عملکرد کمی و کیفی چغندرقند طی دو سال ‮‭1390‬ و ‮‭1391‬ در ایستگاه تحقیقاتی مرحوم مهندس مطهری کرج (عرض جغرافیایی ‮‭35‬ درجه و ‮‭59‬ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ‮‭51‬ درجه و 6 دقیقه شرقی به ارتفاع ‮‭1300‬ متر از سطح دریا) به شکل فاکتوریل (‮‭4 6‬) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار پیاده شد. عوامل موردآزمایش شامل زمان تنک (شامل ،‮‭30‬ ،‮‭90 60‬ و ‮‭120‬ روز پس از کاشت) و سطوح تراکم (شش سطح 5/،‮‭375 12‬/،‮‭375 9‬/،‮‭6/25 8‬ و ‮‭4/125‬ و ‮‭3/125‬ بوته در مترمربع) بود. نتایج نشان داد افزایش تراکم بوته موجب افزایش تلفات تعداد گیاهچه های استقراریافته در حدفاصل بین زمان تنک و برداشت می شود. زمان تنک عمدتا روی محصول تولیدشده در هر بوته اثر معنی داری داشت و بیشترین عملکرد ریشه (‮‭1/49-1/53‬ کیلوگرم در بوته) و شکر خام (‮‭0/20-0/21‬ کیلوگرم در بوته) با انجام عملیات تنک طی ‮‭30-60‬ روز پس از کاشت حاصل شد. در حالی که انجام عملیات تنک طی ‮‭30-120‬ روز پس از کاشت تاثیر معنی داری بر عملکرد نهایی محصول در واحد سطح نداشت. افزایش شدت تنک و به دنبال آن کاهش جمعیت گیاهی در واحد سطح، به ترتیب موجب افزایش و کاهش عملکرد در بوته و واحد سطح شد. بیشترین عملکرد محصول در بوته (‮‭1/74-1/92‬ کیلوگرم ریشه و ‮‭0/24-0/26‬ کیلوگرم شکرخام) و در واحد سطح (‮‭89/81-95/54‬ ت ن ریشه در هکتار و ‮‭12/06-12/97‬ ت ن شکر خام در هکتار) به ترتیب طی تراکم ‮‭3/4-4/5‬ و ‮‭7/7-10/2‬ بوته در مترمربع حاصل شد. بوته های چغندرقند طی دامنه تغییرات تراکم بوته معادل ‮‭7/7-10/2‬ بوته در مترمربع توانستند نوسانات تعداد بوته در واحد سطح را از طریق تغییر در عملکرد بوته جبران کنند. رابطه بین تراکم بوته و عملکرد قابل برداشت، سهمی شکل بود و به دنبال کاهش ‮‭1-8‬ بوته در مترمربع نسبت به جمعیت گیاهی ‮‭10‬ بوته در مترمربع، به ترتیب ‮‭2/5-32/1‬ و ‮‭2/5-30/8‬ درصد از عملکرد کاسته شد. با وجود کاهش معنی دار واریانس فاصله بین بوته ها همراه با افزایش تراکم بوته (‮‭801.0‬‭-=r**)‬، یکنواختی فواصل بین بوته ها تاثیر معنی داری روی عملکرد ریشه نداشت. بیشترین پوشش سایه انداز (‮‭84/7‬ درصد) و جذب تشعشع خورشیدی (‮‭76/8-78/6‬ درصد) طی ‮‭118-128‬ روز پس از کاشت (‮‭18-28‬ مرداد) با تراکم ‮‭7/7-10/2‬ بوته در مترمربع حاصل شد. ضریب همبستگی خطی بین عملکرد ریشه با درصد پوشش سطح خاک و درصد جذب تشعشع حاکی از معنی دار شدن این رابطه به ترتیب طی ‮‭93-175‬ و ‮‭65-168‬ روز پس از کاشت بود. همبستگی بین درصد پوشش سایه انداز و میزان جذب تشعشع خورشیدی (‮‭955.0‬‭=r**) ‬بسیار نزدیک و تنگاتنگ بود و می توان طی ‮‭70-86‬ روز پس از کاشت بر اساس معادله ‮‭08‬‭-RAD(%)-‬‮‭4.3‬=‮‭9.1‬‭E-‬‮‭8.1-06‬Eا‭GC(%) ‬با دقت ‮‭92/3‬ درصد، میزان جذب تشعشع را از طریق اندازه گیری درصد پوشش سطح خاک تخمین زد. در مجموع، انجام عملیات تنک طی ‮‭30-60‬ روز پس از کاشت و ایجاد تراکم پس از تنک معادل ‮‭8/4-12/5‬ بوته در مترمربع متضمن دستیابی به حداکثر عملکرد محصول در منطقه کرج بود. 2. واژه های کلیدی تراکم بوته، چغندرقند، درصد پوشش سایه انداز، زمان تنک، کاهش تعداد بوته، کرج، میزان جذب تشعشع خورشیدی، یکنواختی فاصله بین بوته ها.