بررسی وضعیت تغذیه ای، پرورشی و اقتصادی مزارع شترمرغ در استان اصفهان

این پژوهش به منظور بررسی مسایل پرورشی، تغذیه ای، بهداشتی و اقتصادی مزارع پرورش شترمرغ در استان اصفهان به اجرا در آمد. جمع آوری اطلاعات طرح از طریق مطالعات اسنادی و میدانی از طریق تکمیل پرسشنامه و مراجعه حضوری به واحدهای فعال پرورش شترمرغ در نقاط مختلف استان بود. در این پژوهش به ‮‭23‬ مزرعه از حدود‮‭30‬ مزرعه مولد فعال در شهرستانهای مختلف استان مراجعه و اطلاعات مربوط به عملکرد، راندمان تولید مثلی، وضعیت بهداشتی و همچنین هزینه های تولید این پرنده در شرایط استان اصفهان اخذ گردید. همچنین به منظور بررسی وضعیت تغذیه ای و بهداشتی مزارع از جیره های مورد استفاده و آب شرب آنها نمونه برداری شد و از شترمرغهای بالغ و نابالغ نمونه گیری خون و مدفوع بعمل آمد و به آزمایشگاه ارسال گردید. در این تحقیق اقتصاد تولید مزارع شترمرغ در مقایسه با سایر فعالیتهای دامپروری استان نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین عملکرد شترمرغهای وارداتی به استان اصفهان با میانگین رکوردهای جهانی عملکرد شترمرغهای مادر برابر و حتی در مواردی بیشتر بود. میانگین تولید تخم سالانه یک شترمرغ مولد ماده در استان اصفهان ‮‭46‬ تخم در مقابل ‮‭45‬ تخم میانگین تولید دنیا، ‮‭27/6‬ قطعه جوجه یک روزه در مقابل ‮‭25‬ قطعه جوجه یک روزه و ‮‭19‬ قطعه جوجه 3 ماهه در مقابل ‮‭16/25‬ قطعه جوجه 3 ماهه در دنیا بود. %‮‭48‬ جمعیت شترمرغ استان را شترمرغ گردن آبی، %‮‭46‬ نژاد گردن مشکی و %6 را نژاد گردن قرمز شامل می شد. به نحویکه در%‮‭50‬ مزارع استان، مخلوطی از این 3 نژاد و خصوصا 2 نژاد گردن آبی و گردن مشکی نگهداری می شدند. میانگین سن شترمرغهای مولد نر4 سال و شترمرغهای مولد ماده نیز4 سال بود. در حالیکه %‮‭100‬ شترمرغداران استان باسواد بوده و بیش از %‮‭90‬ آنها قبل از اقدام به کار شترمرغداری دارای تجربه دامپروری و کشاورزی بودند ولیکن بدلیل جدید بودن این رشته کاری و نداشتن هیچگونه کلاس آموزشی برای شترمرغداران و در شرایطی که %‮‭70‬ مزارع فاقد کارشناس علوم دامی و یا دامپزشک دایمی بودند، موجب گشته تا اکثر شترمرغداران همچنان در شرایط آزمون و خطا به سر ببرند. از لحاظ تغذیه ای، مقدار پروتیین خام جیره شترمرغها در سنین 1 روزه تا 3 ماهه، ‮‭3-6‬ و ‮‭6-18‬ ماه مناسب بود اما میزان آن در جیره شترمرغهای مولد در حال تولید و مولد در حال استراحت(به ترتیب %‮‭19‬ در مقابل %‮‭14‬ و %‮‭14‬ در مقابل %‮‭12‬ جیره) بیش از مقادیر توصیه شده بود. جیره شترمرغهای ‮‭6-18‬ ماهه دارای میزان کافی انرژی قابل سوخت وساز در هر کیلوگرم جیره بود و جیره شترمرغهای سنین 1 روزه تا 3 ماهه ، ‮‭3-6‬ ماهه، شترمرغهای مولد در حال تولید و شترمرغهای مولد در حال استراحت دارای کمبود انرژی بود(به ترتیب ‮‭2400‬ در مقابل ،‮‭2283 2700‬ در مقابل ‮‭2400‬ و ‮‭2000‬ در مقابل ‮‭2150‬ و ‮‭1780‬ در مقابل ‮‭1912‬کیلوکالری در هر کیلوگرم جیره) که به دلیل بالا بودن پروتیین خام در جیره شترمرغهای مولد در حال تولید، بر شدت این کمبود افزوده شده بود. مقدار فیبرخام جیره شترمرغهای 6 تا ‮‭18‬ ماه، مولد در حال تولید و همچنین شترمرغهای مولد در حال استراحت کمتر از مقادیر توصیه شده بود(به ترتیب5/%‮‭13‬ در مقابل ‮‭15‬%، 2/%‮‭10‬ در مقابل %‮‭16‬ و %‮‭12‬ در مقابل%‮‭30‬ جیره). مقدار کلسیم جیره شترمرغها در سنین مختلف مناسب بود، بجز جیره شترمرغهای مولد در حال تولید که دارای کمبود کلسیم بودند(‮‭2/73‬ % در مقابل ‮‭3/5‬ % جیره). جیره شترمرغهای سنین مختلف بجز شترمرغهای ‮‭3-6‬ ماهه، همگی کمبود فسفر داشتند. بیشترین تلفات شترمرغ ها در سن 1 تا ‮‭10‬ روزگی با میانگین %‮‭14‬ و به علت عفونت کیسه زرده بود که یک مسیله بهداشتی- پرورشی است. درصد تلفات در سن‮‭10‬ روزگی تا 3 ماهگی به طور میانگین %9 بود که نیمی از این تلفات بدلیل سو تغذیه و انسداد روده اتفاق افتاده بود و میزان تلفات از 3 ماهگی تا قبل از تخمگذاری %2 بود. با توجه به اینکه حداکثر تعداد مجاز میکروب ای- کولای در آب آشامیدنی پرنده صفر است، وجود آلودگی باکتریایی بیش از حد استاندارد در تعداد ‮‭18‬ مزرعه از ‮‭23‬ مزرعه مراجعه شده، نداشتن تیتر و ایمنی محافظت کننده بر علیه بیماری آنفلوانزا و نیوکاسل و بی توجهی به امر واکسیناسیون در بیش از ‮‭90‬ درصد موارد، نشان داد وضعیت بهداشتی مزارع شترمرغ، مطلوب نیست. تنوع زیادی در روشها و زمان واکسیناسیون برای بیماری نیوکاسل مشاهده گردید و همچنین تیترهای مثبت ناشی از ورود ویروس آنفلوآنزا در چند مزرعه وجود داشت که نشان می دهد در منطقه اصفهان، امکان ابتلا و درگیری شترمرغ ها به بیماریهای نیوکاسل و آنفلوانزا وجود داشته و لذا پیشگیری جدی از طریق واکسیناسیون ضروری است. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد در بین فعالیتهای مختلف دامپروری در استان، پرورش شترمرغ به صورت مولد و مولد- پرواری با توجه به نرخ تنزیل ‮‭14‬ درصد در نظر گرفته شده، در شرایط فعلی، دارای توجیه اقتصادی قابل قبولی نسبت به سایر فعالیتهای دامپروری بودند، ولی پرورش شترمرغ پرواری دارای توجیه اقتصادی نخواهد بود و سرمایه گذاران در صورت اقدام با ضرر مواجه خواهند شد. بررسی قیمت تمام شده تولید همجنس (گوشت) در واحدهای دامپروری استان نشان داد که قیمت تمام شده هر کیلوگرم گوشت شترمرغ در واحدهای پرورش شترمرغ مولد- پرواری (در حدود ‮‭40000‬ ریال برای هر کیلوگرم گوشت خالص در سال ‮‭1385‬) از لحاظ رتبه قیمتی بین قیمت گوشت گوساله و گوسفند(به ترتیب ‮‭37430‬ ریال و ‮‭55700‬ ریال برای هر کیلوگرم گوشت با استخوان) در می آید. لذا، در صورت انجام بازاریابی مناسب و تحقیقات مختلف در صنایع غذایی جهت تهیه غذاهایی از گوشت شترمرغ که با ذایقه مردم ایران متناسب باشند، قیمت آن می تواند توان رقابت با تولیدات رقیب را داشته باشد. بررسی قیمت گوشت شترمرغ در بازار جهانی و مقایسه آن با حداقل قیمت بدست آمده در مطالعه جاری نشان داد که قیمت هر کیلوگرم گوشت شترمرغ خالص