نسخه شناسی شاهنامه قاجاری عمادالكتاب کاخ گلستان تهران

نسخ خطی جایگاه حائز اهمیتی در کتابخانه های معتبر دنیا دارند. در ایران یکی از کتابخانه های مطرح در زمینه نسخ خطی کتابخانه کاخ گلستان است که از دوره فتحعلی شاه قاجار برپا شده است. در این کتابخانه نسخ تاریخی متعددی نگهداری می گردد. در طول تاریخ موضوعات ادبی، علمی، تاریخی، حکمی و ... مورد توجه نسخه نویسان و سفارش دهندگان محسوب می شده است. در میان موضوعات ادبی رزم، بزم و تغزل از جستارهای مورد علاقه ایرانیان بوده است. به طور اخص حماسه حکیم سخن پارسی فردوسی هموراه منزلتی ارجمند را در میان ایرانیان دارا بوده است. این امر سبب شده تا در هر دوره درباریان شاهنامه های نفیسی را جهت طبع سفارش دهند. این مساله در دوران قاجار با توجه به شروع و شیوع چاپ و نشر و نفوذ بیشتر هنر غرب رو به ضعف نهاد. با این حال شاهنامه های مصور چاپ سنگی و نیز چند شاهنامه های دست نویس از این دوران به جا مانده است. یکی از شاهنامه های درباری قابل توجه در این دوره شاهنامه ای موسوم به عمادالکتاب است که در کتابخانه نسخ خطی کاخ گلستان محفوظ است. این پژوهش با هدف شناخت ویژگی های کیفی و کمی نسخه شناختی اوراق و جلد و چگونگی کیفیت بصری این نسخه خطی مورد مطالعه به صورت توصیفی تحلیلی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد تزئینات سنتی هنر ایرانی، لباس های قاجاری مروارید نشان و رعایت اصل تقارن از معیارهای هنر ایرانی است، که در این تصاویر به قوت خود ادامه پیدا کرده است. همچنین تاثیراتی نیز از هنر غرب در این نگاره ها نمود یافته است. پلان بندی در سه لایه، منظره سازی به سبک اروپایی در پلان آخر، ایجاد سایه روشن و نمایشی نوع ویژهای از پرسپکتیو با الهام از هنر اروپا در این تصاویر به کار رفته است. اما آنچه بیشتر در شیوه نگارگری این نسخه نمود دارد رعایت وجه سنت های اصیل هنر ایرانی است.

Keywords:

شاهنامه عمادالکتاب , قاجار , نسخه شناسی , کاخ گلستان