بررسی تاثیر شرایط مختلف رطوبتی بر برخی از خصوصیات مورفولوژیک ریشه واندام هوایی کنجد (Sesamum indicum L.)

سابقه و هدف: تنش خشکی تاثیر بسزایی بر عملکرد و کیفیت محصولات زراعی داشته و از طرفی افزایش جمعیت جهان و تغییرات اقلیمی نیز بر اهمیت این مساله افزوده است. کنجد (Sesamum indicum L.)، یکی از محصولات دانه روغنی مهم است که در بسیاری از نقاط جهان کشت می شود. مطالعات دقیق و جامع در رابطه با واکنش گیاه کنجد به خشکی اندک می‎باشد. در تحقیق حاضر خصوصیات مورفولوژیکی اندام هوایی و ریشه دو رقم حساس و متحمل کنجد نسبت به تنش خشکی در شرایط مختلف رطوبتی بررسی‎ شده‎است. مواد و روش ها: دو رقم داراب۱ (متحمل) و مغان (حساس) در لوله‎های PVC با ارتفاع ۱۰۰ و قطر ۳۰ سانتی متر کشت شدند و پس از استقرار کامل گیاهان، (۳۵ روزگی) تا مرحله رسیدگی، تیمارهای رطوبتی در سه سطح ۱۰۰ درصد (شاهد)، ۵۰ درصد و ۲۵ درصد ظرفیت زراعی اعمال شد. آزمایشات فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در ۳ تکرار و هر تکرار شامل سه گیاه انجام شد. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، تعداد کپسول ها، قطر ساقه، طول و قطر کپسول ها، توده زیستی اندام هوایی و وزن صد دانه هم چنین صفات ریشه‎ای شامل طول، قطر در قسمت زیر طوقه، حجم و وزن تر و خشک ریشه‎ها اندازه گیری شد. یافته ها: اثر متقابل تیمارهای آبیاری و رقم برای تمام صفات مرتبط با اندام هوایی و ریشه معنادار بود. همچنین تنش خشکی موجب کاهش ارتفاع بوته، قطر کپسول، طول کپسول و تعداد کپسول و وزن تر ساقه و همچنین وزن تر و خشک ریشه گردید. در رقم داراب ۱ حجم و قطر ریشه در تیمار آبیاری ۵۰ درصد ظرفیت زراعی، کاهش معناداری نسبت به شاهد نشان ندادند و در تیمار آبیاری ۲۵ درصد ظرفیت زراعی،در داراب۱ حجم و قطر ریشه بالاتری نسبت به رقم مغان مشاهده شد. طول ریشه در رقم داراب۱ در تیمارهای آبیاری ۵۰ و ۲۵ درصد ظرفیت زراعی و در صفت سطح ریشه در تیمار آبیاری ۵۰ درصد، بیشترین مقدار را نشان داد. نتایج نشان داد که رقم (داراب۱) با سازگاری سیستم ریشه ای به شرایط تنش رطوبتی قادر به تحمل بالاتر وضعیت نامطلوب می‎باشد. نتیجه گیری کلی: با در نظر گرفتن نتیجه تحقیق حاضر و نتایج مطالعات قبلی انجام شده در رابطه با نقش سیستم ریشه‎ای در تحمل گیاه در برابر خشکی، خصوصیات ریشه معیار خوبی در گزینش ارقام گیاهی مناسب جهت کشت در شرایط کم‎آبی و استفاده در برنامه‎های به نژادی کنجد می باشد.رقم داراب ۱ با دارا بودن سیستم ریشه‎ای مطلوب قادر به تحمل شرایط نامساعد رطوبتی و حفظ عملکرد در شرایط تنش بود.

Keywords:

تنش خشکی , سیستم‎ریشه ای , صفات مورفولوژی , TDR