بررسی تطبیقی متن و نگاره در شاهنامه داوری ( با تاکید بر داستان سهراب )

پیوند ادبیات و نگارگری، و تصویرگری نسخ خطی، از دیرباز در هنر کتاب آرایی ایران جایگاهی ویژه داشته است. معروف ترین اثر در عرصه تصویرگری و کتاب آرایی شاهنامه فردوسی می باشد. بسیاری از نسخ خطی مصور شاهنامه بارها مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته اند اما در کنار آنها نسخه هایی نیز موجود است که کمتر به آنها پرداخته شده است.شاهنامه داوری، آخرین نمونه ممتاز شاهنامه نگاری سنتی ایرانی است که در اواخر قرن سیزدهم و دوره قاجار که مصادف با انحطاط سنت کتاب آرایی و گسترش چاپخانه هاست، کتابت شده است. از ۶۸ نگاره آن، ۵۵ نگاره کار لطفعلی صورتگر، ۱۲نگاره کار محمد داوری و ۱ نگاره کار فرهنگ وصال است.برای رسیدن به درک جامعی از این شاهنامه، بهتر است نگاره ها را در کنار متن مورد بررسی قرار دهیم؛ زیرا با تحلیل ساختاری نگاره ها بر پایه تحلیل ادبی ابیات، میتوان جنبه ای نوینی از قابلیتهای هنر نگارگری را کشف کرد و از میزان تغییراتی که نگارگران در ترجمان تصویری شعر انجام داده اند، آگاه شد.برای نیل به این هدف، ۳ نگاره داستان سهراب از ۳ نگارگر این مجموعه به روش هدفمند انتخاب شدند. عناصر بصری نگاره های مرتبط با داستان سهراب با عناصر بصری ابیات مربوطه تطبیق داده شدند. در نهایت میزان تطابق متن و نگاره در داستان سهراب %۷۶ ارزیابی شد که میتوان اذعان داشت نگارگران این اثر در به کارگیری عناصر به میزان زیادی به متن وفادار بوده اند.

Keywords:

شاهنامه داوری , نگارگری ایرانی , ادبیات پارسی , لطفعلی صورتگر , محمد داوری , فرهنگ وصال , داستان سهراب.