بررسی مقایسه ای سرعت روایت در حکایتی مشترک بین سه راوی (نظامی عروضی، دولتشاه سمرقندی، فخرالدین علی صفی)

زمان یکی از عناصر مهم در روایت است. دو نوع زمان در روایت وجود دارد: زمان ساعتی یا تقویمی و زمان روایی. راوی با استفاده از زمان روایی و عواملی دیگر سرعت روایت را در راستای هدفش از روایت، افزایش یا کاهش می دهد. حکایت نردبازی کردن طغانشان و سرودن یک دوبیتی توسط ازرقی در حکایت ششم از مقاله دوم چهار مقاله نظامی عروضی آمده است. دولتشاه سمرقندی در تذکره الشعراء و فخرالدین علی صفی در لطایف الطوایف نیز این حکایت را بیان کرده اند. سه نویسنده مذکور یک واقعه را به سه شکل متفاوت روایت نموده اند. این جستار بر آن است تا با بررسی عنصر زمان در سه روایت، ضمن مشخص نمودن میزان سرعت روایت، عوامل موثر بر افزایش یا کاهش آن را در هر کدام از روایت ها برشمارد. سرعت روایت در چهار مقاله نسبت به دو روایت دیگر کمتر است. از جمله عوامل موثر بر کاهش سرعت روایت در چهار مقاله می توان به این موارد اشاره نمود: توصیف، گذشته نگری، شخصیت پردازی، نثر ادبی و شاعرانه، حضور راوی، تعهد راوی نسبت به هدفش، عدم رعایت نشانه ها بر اساس الگو ورعایت الگوی ساختار روایی. حذف و نقل از جمله عوامل افزایش سرعت در روایت های تذکره الشعراء و لطایف الطوایف به شمار می آیند.

Keywords:

زمان , سرعت روایت , حذف و نقل , نظامی عروضی , دولتشاه سمرقندی , فخرالدین علی صفی