بررسی و نقد کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر (فقه سیاسی و فقه مشروطه) تالیف دکتر داوود فیرحی

در دهه های اخیر در سنت حوزوی و دانشگاهی ایران، متفکری پا به عرصه حیات سیاسی گذاشته که با ارائه خوانشی جدید ازدین تحت عنوان » فقه سیاسی « در تلاش برای حل بحران هویت ایرانی است و این متفکر حوزه اندیشه سیاسی، داود فیرحی است. فیرحی سال ۱۳۴۳ در زنجان متولد شد. علوم دینی را تا پایان مقدمات در مدرسه علمیه شهرستان زنجان خواند و سپس سطح و خارج فقه را از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۸۰ در حوزه علمیه قم آموخت. در سال ۱۳۶۶ در دانشگاه تهران در رشته کارشناسی علوم سیاسی قبول شد و این رشته را تا مقطع دکتری علوم سیاسی با گرایش اندیشه سیاسی ادامه داد و رساله دکتری خود را باعنوان دانش، قدرت و مشروعیت در اسلام در سال ۱۳۷۸ اخذ کرد. پس از اتمام رساله دکتری خود از سال ۱۳۷۸ عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران بوده و دروس اندیشه سیاسی در ایران معاصر، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، فقه سیاسی، بنیادگرایی و رادیکالیسم ، نظام سیاسی و دولت در اسلام را تدریس میکرد(همشهری آنلاین، .(۱۳۸۶ از جمله آثار و تالیفات وی میتوان به کتابهای قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام؛ نظام سیاسی و دولت در اسلام؛ تاریخ تحول دولت در اسلام؛ فقه و سیاست در ایران معاصر(دو جلدی)؛ فقه و حکمرانی حزبی؛ و ... اشاره نمود. اما آن چه که او را در دوره معاصر درعرصه اندیشه سیاسی ایران مطرح کرده است، خوانش و روایت جدید از نوعی فهمی دینی، یعنی فقه سیاسی و پیامدهای عملی این روایت نو در طرح الگوی سیاسی(حکومتداری حزبی) برای حل بحران هویت در ایران، یعنی بحران کارآمدی و مشروعیت دولت است. کتاب فقه سیاست در ایران معاصر با عنوان فرعی فقه سیاسی و فقه مشروطه, تالیف داوود فیرحی؛در ۵۲۲ صفحه در سال ۱۳۹۰ توسط نشر نی به چاب رسیده است. بررسی نقد حاضر تلاش دارد ضمن معرفی شکلی و محتوایی کتاب که به زعم مولف مشارکت در یک بحث جدید در باب رابطه بین مذهب و دموکراسی در جامعه جدید اسلامی, با تکیه بر امکانات فقه اسلامی است ، با تاکید بر نکته کلیدی مورد نظر نویسنده بر دوگانگی حق و حکم که از مباحث اصلی کتاب مزبور است را موردبررسی قرار دهد. فرمت شکلی کتاب : کتاب در ۵۲۲ صفحه با یک مقدمه در ص ۱۱ با عنوان جامعه اسلامی و فقه سیاسی وسبس فقه سیاسی و جامعه جدید در ۹ فصل به ترتیب فصل اول: ماهیت فقه سیاسی فصل در ۴ مبحث با عناوین فقه و فقهسیاسی. روش شناسی فقه سیاسی . روش شناسی مکاتب فقه سیاسی با تاکید بر روش ناسی فقه سیاسی اهل سنت ؛ فقه المقاصد،سلفیه و در مبحث ۴ از فصل یک به فقه سیاسی شیعه برداخته است . در فصل دوم با عنوان فقه شیعه و ماهیت امر سیاسی در ۱۰ مبحث به ترتیب امر سیاسی؛ امر سیاسی و مسئله حق و حکم؛ تمایز حق وحکم؛ منشا حق و حکم؛ مبانی حق و حکم؛ تا رابطه حق و حکم را مورد بررسی قرار داده . از حیث محتوایی فصل دوم یک از مهم ترین فصل های کتاب ناظر بر دغدغه اصلی مولف وشایان مداقه جدی است. فصل سوم کتاب : مبانی قدیم ؛ مسائل جدید . فصل جهارم: فقه سیاسی نوگرایی و دولت جدید بحث نو ظهور استعاره و نظریه در فقه سیاسی؛ بردگی و بندگی , وقف و استعاره قضا را شامل می شود. فصل بنجم: با عنوان فقه ومشروطیت با مبحث زایش منازعه آغاز و در مبحث ۴ به ازادی و برابری ختم می شود. فصل ششم کتاب : با عنوان نائینی وفقه مشروطه در ۵ مبحث ( دو دولت/ ولایت عصمت و نظارت/ سازمان و دولت/ صحت و مشروعیت مداخله مجلس/دموکراسی انجمنی) را شامل می شود. فصل هفتم کتاب با عنوان فقه و نهادهای دولت مشروطه در ۴ مبحث مهم از رابطه شریعت و قانون تا تحولات اصل دوم متمم . فصل هشتم : تردید و ترمیم و تغییر کفتمان در ۲ مبحث مراجع ثلاث و دین و دولت در دوره رضا شاه . فصل نهم: گذار به فقه حکومت اسلامی در ۹ مبحث از ایدئولوزی دولت مطلقه؛ مارکسیسم؛ جریان های مذهبی تا دموکراسی اسلامی ادامه و بایان یافته است.

Keywords:

فقه وسیاست , دموکراسی دینی , شیعه , سنت , مدرنیته , حکومت داری اسلامی