مروری بر پژوهش ها و کاربرد کودهای زیستی در زراعت گندم در ایران

گندم ماده اصلی در سبد غذایی مردم ایران بوده و تقریبا یک سوم از سطح زیر کشت محصولات زراعی در کشور به این محصول مهم اختصاص دارد. مهم ترین روش تغذیه گندم، کاربرد کودهای شیمیایی است. با این حال، مصرف نامتعادل و بیش از نیاز گیاه به این کودها، موجب مشکلات زیست محیطی می­شود. یکی از روش­های مبتنی بر کشاورزی پایدار برای این حل مسئله، استفاده از کودهای زیستی است. کودهای زیستی از طریق تثبیت نیتروژن مولکولی، حل­کنندگی عناصر نامحلول مانند فسفر و روی، آزادسازی پتاسیم از خاک، تولید سیدروفور و افزایش قابلیت دسترسی آهن، اکسیداسیون گوگرد و تولید مواد محرک رشد، موجب افزایش رشد گیاه می­شوند. پژوهش­ها نشان داده است که استفاده از کودهای زیستی باعث افزایش رشد و عملکرد گندم می­شود. کودهای زیستی همچنین از طریق تولید آنزیم ACC-دآمیناز، ترکیبات اسمولیت و پلی­ساکاریدهای خارج سلولی قادر هستند که در شرایط تنش­های محیطی مانند خشکی و شوری اثرات تنشی در گندم را کاهش دهند. تولید کودهای زیستی به ویژه در کشورهای پیشرفته رونق قابل توجهی یافته است. در ایران نیز انواعی از کودهای زیستی برای محصولات مختلف ازجمله گندم معرفی شده است. برای کنترل کیفی کودهای زیستی، در برخی کشورها ازجمله ایران دستورالعمل­هایی تدوین شده است. روش موثر و اقتصادی مصرف کودهای زیستی برای گندم به صورت بذرمال است. وجود متخصصین ماهر، دانش های فنی و زیرساخت­های لازم در بخش خصوصی از پتانسیل­ها و فرصت­های مناسب برای رونق تولید کودهای زیستی در زراعت گندم در ایران است. از محدودیت­های مصرف کودهای زیستی می­توان به کم بودن مقدار ماده آلی در خاک­های ایران و هتروتروف بودن باکتری­های مورداستفاده، فراوانی کودهای شیمیایی، نیاز به تجهیزات و ملاحظات خاص و عدم ارتباط مناسب بین بخش پژوهش، تولید و ترویج کودهای زیستی اشاره نمود. برای توسعه پژوهش، تولید و مصرف کودهای زیستی پیشنهاد می­شود که استعداد اراضی مختلف در پاسخ­دهی به کودهای زیستی ویژه گندم مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، انجام تحقیقات بنیادی و مولکولی در مورد خصوصیات محرک رشدی ریزجانداران پیشنهاد می­شود.

Keywords:

مایه تلقیح , تثبیت نیتروژن , ریزجانداران , محرک رشد