ارزش گذاری متغیرها به عنوان شاخص انتخاب برای بهبود عملکرد دانه در گندم نان

شناسایی شاخص های انتخاب مهم ترین مرحله یک پروژه اصلاحی است که با هدف بهبود عملکرد دانه صورت می­گیرد. تعریف شاخص انتخاب معمولا با ارزشیابی متغیرها در روش­های آماری چندمتغیره انجام می شود. در پژوهش حاضر ارتباط بین عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ های گندم نان با روش های آماری چندمتغیره صورت گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ۳ تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ اجرا گردید. ده رقم تجاری گندم نان به همراه نتاج حاصل از تلاقی مستقیم و معکوس آن­ها در یک آرایش دی آلل از نظر صفات مورفولوژیکی، فنولوژیکی به ویژه عملکرد دانه و اجزای آن مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی نشان داد که بین عملکرد دانه و صفات طول سنبله، وزن سنبله، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری در سطح احتمال ۱ درصد وجود داشت. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون گام به گام، صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله اصلی و وزن سنبله اصلی به ترتیب وارد مدل رگرسیونی شده و در مجموع ۹۸ درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، عملکرد بیولوژیک بالاترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. پس از عملکرد بیولوژیک، بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه مربوط به صفت وزن سنبله اصلی بود. همچنین با در نظر گرفتن مقادیر ویژه بزرگ تر از یک در تجزیه به عامل ها، ۸ عامل پنهانی شناسایی شد که در مجموع ۷۵.۱۸ درصد از تغییرات داده ها را توجیه نمودند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و وزن سنبله نسبت به سایر صفات می توانند به عنوان شاخص های مناسب در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ های با عملکرد بالا در شرایط مزرعه مورد استفاده قرار گیرند. همچنین ژنوتیپ های گنبد♀ × احسان♂ و احسان از بیشترین ارزش برای صفات مورد بررسی برخوردار بودند که در تحقیقات به نژادی آینده می توان از آن ها استفاده کرد.

ارزش گذاری متغیرها به عنوان شاخص انتخاب برای بهبود عملکرد دانه در گندم نان Keywords:

Path analysis , Stepwise regression , Genotypic correlation , GGE biplot , تجزیه علیت , رگرسیون گام به گام , همبستگی ژنوتیپی , GGE biplot