حقوق و تعهدات ناشی از معاملات فردایی در حقوق ایران

یکی از انواع ابزارهای مشتقه، معاملات فردایی است که در تجارت و داد و ستد و بهخصوص در بازار ارز و سکه و سهام به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت بهکار میرود. معاملات فردایی شباهت زیادی به معاملات سلف دارد و تنها وجه تمایز آن از معاملات سلف آن است که در معاملات فردایی، ثمن نیز مانند مبیع موجل میباشد. در معاملات فردایی یکی از طرفین متعهد میشود دارایی موضوع قرارداد، یعنی دارایی پایه را که میتواند کالا، ارز، اوراق بهادار، و یا شاخص سهام باشد، در تاریخ معینی در آینده تحویل دهد و قیمت آنرا دریافت کند و طرف مقابل هم متعهد میشود دارایی پایه را با همان مشخصات، تحویل گرفته و بهای مشخص شده را بپردازد. علماء و دانشمندان حوزه و دانشگاه معاملات فردایی را در قالب قراردادهای معین در فقه مانند بیع کالی به کالی، استصناع، عربون، صلح و مانند آن مورد بررسی قراردادهاند لکن این قرارداد ذیل هیچ یک از انواع قرارداد های معین قرارنمیگیرد و باید آن را عقدی مستقل به شمار آورد. همچنین عده ای نیز این معاملات را قمار دانستهاند یا این که حکم به ربوی بودن این قراردادها کردهاند و آنرا نامشروع و باطل شمرده اند ولیکن طبق ادله و مستندات عقلی و نقلی در معاملات فردایی قمار و ربا راه نداشته و شبهه نامشروع بودن آن وارد نمیباشد. معاملات فردایی جزء عقود لازم میباشد و از دیگر ویژگیهای آن تشریفاتی، عهدی و معوض بودن آن است.