نقش کتیبه ها و نگاره های عاشورایی در معماری خانه های تاریخی دوره قاجار یزد

اظهار ارادت و تو سل به ائمه اطهار از ا صول ثابت جاری در زندگی طیف زیادی از مردمان شهر یزد ا ست. برگزاری مرا سم رو ضهخوانی در منقبت سالار شهیدان از گذ شته تا به امروز در حیاط خانه های قدیم و برخی خانه های جدید، در یزد رواج دا شته ا ست. امروزه تعدادی از خانه های تاریخی یزد، روضه خوانی های تاریخی دارند که در روزهای مشخصی از سال، بخصوص در ماه محرم و صفر مشهور شده و بر اساس سنتی مشخص عزاداران و هیئتهای مذهبی در آن خانه ها حضور می یابند. ظرفیت فضایی حیاطهای خانه های تاریخی و نحوه تبدیل خانه به حسینیه پیشازاین در مقالاتی بررسی و تحلیل شده است؛ لیکن در تعدادی از خانه های تاریخی نفیس یزد در دوره قاجار، ارادت به سیدال شهدا و نمادها و ن شانه های این ارادت، به صورت کتیبه بر دیوارهای حیاط کتیبه و تثبیت شده ا ست. هدف از تحقیق حا ضر انجام مطالعات میدانی به منظور شنا سایی این د سته از خانه ها بوده است. در این تحقیق پس از شنا سایی ده خانه تاریخی و بازدید میدانی از آنها، اطلاعات حا صله به روش تحلیلی- تف سیری موردبرر سی قرار میگیرد و ضمن معرفی خانه های مذکور، صورت کتیبه ها، نگاره ها و نمادهای به کاررفته معرفی و مقایسه می شود. مهمترین این نمادها و نگاره ها، کتیبه بخشهایی از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی است. کاملترین ارائه این شعر در خانه تاریخی ملکزاده انجام شده است. در خانه های تاریخی شهید صدوقی، عبدالوهاب ملک، مودت، حیدر زاده، حیاط بیرونی خانه گرجی و خانه مهندس لطفی نیز بخشهایی از این شعر آمده است. از دیگر نمادهای به کاررفته میتوان به درخت سرو و کبوتران با کتیبه »واحسیناه« بر درخت اشاره کرد. سایر عبارات و ادعیه و توسلها ازجمله عبارت یا اباعبدالله الحسین نیز در تزیینات تعدادی از خانه ها م شاهده می شود. در مقاله حا ضر ضمن معرفی موقعیت هریک از نگاره ها و نمادهای مذکور، مفاهیم، معانی و مضامین کلی بهکاررفته در این نمادها و کتیبه ها تبیین می شود. برر سی و ضعیت اجتماعی و تاریخی یزد در زمان احداث این خانه ها که مصادف با اوایل دوره قاجار نشان میدهد، اکثر خانه های مذکور متعلق به تجار مهاجر به یزد هست که یکی از انگیزه هایشان حفظ دین و تعلقات مذهبی در شرایط ناپایدار اقتصادی امنیتی آن دوره بوده است.

Keywords:

خانه های تاریخی یزد , تزیینات تاریخی , کتیبه , نمادهای عاشورایی , معماری دوره قاجار.