سنجش و تحلیل عدالت فضایی در شهرستانهای استان خراسان رضوی

امروزه بسیاری از سکونتگاه های انسانی در کشورهای درحال توسعه، با واقعیتهایی چون نابرابری اجتماعی، قطبی شدن، فقر و نمود کالبدی این معضلات چون دسترسی نابرابر به سرمایه های شهری روبرو هستند. در این میان، وجود نابرابری و ابعاد آن از نشانه های مهم توسعه نیافتگی است. در راستای چاره جویی برای این چالش بود که بحث عدالت در برنامه ریزی شهری وارد شد و تلاش برای عدالت و مبارزه با نابرابری فضایی به یکی از اصلی ترین اهداف برنامه ریزی شهری بدل شد. دراین بین عدالت فضایی از موضوعاتی است که طی دهه های اخیر توجهات زیادی را در حوزه ی مطالعات شهری به خود جلب کرده است. عدالت فضایی به معنی توزیع عادلانه منابع و فرصتهای باارزش در فضای جامعه است. مسئله اساسی در توزیع عادلانه امکانات به عنوان راهبرد عدالت اجتماعی، چگونگی توزیع خدمات و تواناییها بین مناطق شهری است؛ چراکه بیعدالتی در دسترسی به خدمات، عملی است که نابرابریهای اجتماعی درون جامعه را افزایش میدهد. با این تفاسیر، پژوهش حاضر بر آن است تا به سنجش و تحلیل سطح توسعه یافتگی شهرستانهای استان خراسان رضوی از منظر عدالت فضایی بپردازد. بدین ترتیب، این پژوهش ازلحاظ روش جز پژوهشهای کمی، ازلحاظ هدف از نوع پژوهشهای کاربردی و ازلحاظ ماهیت، در زمره ی پژوهشهای توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش ابتدا مبتنی بر مرور مبانی نظری در باب سطح توسعه یافتگی و عدالت فضایی، ۱۰ شاخص برای رتبهبندی شهرستانهای استان خراسان رضوی از منظر عدالت فضایی برگزیده شدند. سپس با مراجعه به سالنامه آماری استان خراسان رضوی، اطلاعات مربوط به این شاخصها استخراج شدند و در گام بعدی با استفاده از روش تاپسیس و تحلیل سلسله مراتبی (برای وزن دهی به شاخصهای سنجشی این پژوهش) اقدام به رتبهبندی این شهرستانها شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که شهرستانهای استان خراسان رضوی در شرایطی ناهمگن و نامتعادلی به لحاظ عدالت توزیعی قرارگرفته اند. دراینبین، شهرستان مشهد (مرکز استان) به لحاظ شاخصهای سنجشی عدالت فضایی در رتبه اول و شهرستان داورزن در رتبه آخر قرارگرفته است.

Keywords:

توسعه یافتگی , عدالت فضایی , عدالت اجتماعی , شهرستانهای استان خراسان رضوی , تکنیک تاپسیس , تحلیل سلسله-مراتبی