برآورد و ارزیابی اثرات حذف یارانه های نقدی بر شاخص های توزیع درآمد خانوارهای شهری

در ماده ۱ قانون هدفمند کردن یارانهها به دولت اجازه داده شده است که حداکثر تا پنجاه درصد ) ۲۴ %( خالص

) وجوه حاصل از اجرای این قانون در قالب ) ۹( پرداخت نقدی و غیرنقدی با لحاظ میزان درآمد خانوار و ) ۲

اجرای نظام جامع تامین اجتماعی هزینه کند. در فرایند تصویب این قانون و پس از اجرای آن در سالهای

گذشته یکی از دغدغههای دولت و قانونگذار، رساندن یارانه نقدی و غیرنقدی به گروههای هدف بوده است.

این نگرانی گاهی بهصورت دستور برای اجرا در قالب قوانین بودجه سنواتی، بازنگری در قانون و گاهی نظارت

بر چگونگی اجرای قانون توسط نهاد قانونگذار نمود بیرونی پیدا کرده است.

یکی از بحثهایی که در سالهای گذشته در حوزه پرداخت یارانه نقدی مطرح بوده است حذف یارانه دهکهای

بالای درآمدی است. این موضوع توسط دولت در لایحه بودجه سالهای مختلف ذیل تبصره ۹۰ پیشنهاد شده

که پس از تصویب بهصورت قانون درآمده است. آخرین تاکید بر اعمال این سیاست مربوط به قانون بودجه

سال ۹۹۱۱ بوده که در آن حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی تصریح شده و سپس در آییننامه اجرایی این

۹۹۱۱ هیئت محترم وزیران شیوه اجرایی آن را به عهده سازمان برنامه و بودجه /۹/ تبصره مصوب جلسه ۹۹

کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گذاشته است.

یکی از جنبههای مهم پرداخت هدفمند یارانه نقدی، کمک به هموار شدن توزیع درآمد و کاهش نابرابریها

است. مسلما این جنبه توسط پرداخت همگانی یارانه نقدی نهتنها بهسختی حاصل میشود، بلکه میتوان گفت

که پرداخت همگانی سوی مخالف عدالت در توزیع قرار دارد. بر این اساس، گزارش حاضر بهمنظور ارزیابی

حذف یارانههای نقدی بر شاخصهای توزیع درآمد خانوارهای شهری تعریف شده است.

هدف این مطالعه ارزیابی حذف یارانههای نقدی بر شاخصهای توزیع درآمد خانوارهای شهری است. برای این

منظور از دادههای خام بودجه خانوار مرکز آمار ایران در سال ۹۹۱۹ استفادهشده و ارزیابی آثار حذف یارانه بر

مبنای دادههای مذکور در قالب سناریوهای مختلف صورت گرفته است.

چیدمان گزارش به این صورت است که پس از مقدمه، بعضی از شاخصهای نابرابری ازجمله ضریب جینی

معرفی شده است. برای ارائه تصویری از وضعیت موجود مخارج و درآمد خانوارهای شهری، در بخش سوم

متغیرهای مخارج خوراکی، غیرخوراکی، مخارج کل و درآمد برحسب میانگین و برحسب دهکها در سال

۹۹۱۹ ارائه و تحلیل شده است. بخش چهارم به تحلیل وضعیت مخارج کل و توزیع آن در حالت پایه اختصاص

یافته است. تحلیل اثرات حذف یارانه نقدی بر شاخصهای توزیع درآمد در قالب سه سناریو: حذف یارانه نقدی

برای کل، بالای خط فقر مطلق و دهکهای هشتم تا دهم درآمدی )مخارج کل( در بخش پنجم گزارش آمده

است. درنهایت گزارش با جمعبندی و نتیجهگیری به پایان میرسد.