مفهوم شناسی یاس در غزلیات میرزا عبدالقادر بیدل

یکی از واژه های پرتکرار در غزلیات میرزا عبدالقادر بیدل واژه یاس است. یاس در لغت به معنای ناامیدی است ومفاهیمی چون دلسردی، افسردگی، پوچی و واماندگی را به ذهن متبادر می کند. بسامد بالای حضور این واژه در ابیاتبیدل ممکن است ناشی از نگاه یاس آلود یا اندیشه پوچ گرای وی تلقی گردد، درحالی که با توجه به جهان بینی توحیدیبیدل و اندیشه های عمیق عرفانی او که در اشعارش نیز نمایان هستند، وجود چنین معانی و افکاری در اندیشه و اشعار ویدور از ذهن می نماید. مساله اصلی در این پژوهش که به روش تحلیلی توصیفی انجام گرفته، مفهوم شناسی واژه های یاس و ناامیدی در غزلیات بیدل است، و بر آن است که با توجه به کاربردها و مفاهیم واژه یاس در دیگر متون عرفانی، معانیمدنظر شاعر در کاربرد این واژه ها را توضیح دهد. یافته های پژوهش نشان میدهد که از لحاظ مفهوم شناسی میتوانابیات حاوی واژه یاس یا ناامیدی را در هفت دسته معنایی دسته بندی کرد که در هیچیک از این دسته ها معنای لغوی ولغت نامه ای یاس منظور شاعر نبوده، بلکه این واژگان در معنایی دیگر و برای بیان اندیشه های عرفانی شاعر به کار رفتهاند.بر مبنای این دسته بندی، بیدل یاس و ناامیدی را در معنای بی آرزویی و وارستگی از دو جهان، یاس در مقام فنا، یاسحاصل از ناتوانی در شناخت خداوند، یاس در معنای توکل و استغنا، یاس حاصل از موهومی جهان مادی، در معنایرهایی از حیات جسمانی و یاس حاصل از دلشکستگی در عشق و هجران به کار برده است.

Keywords:

عبدالقادر بیدل , یاس , ناامیدی , مفهوم شناسی یاس , غزلیات بیدل