فرصت ها و چالش های طراحی پول دیجیتال بانک مرکزی ( CBDC )

چاپ اسکناس در ایران از سال ۱۳۱۱ توسط بانک ملی شروع شد. برای بیش از ۱۱ سال است که بانک ها در ایران،
پول مطمئن و وسیله پرداخت بدون خطر برای خانوارها، مشاغل و سیستم مالی به طور گسترده فراهم کرده اند. حفظ
ثبات پولی و مالی از طریق بانک مرکزی که نهاد سیاست گذار پولی کشور است، یکی از راه های کلیدی برای ارتقاء
منافع مردم است.
هم اکنون ما در میانه یک انقلاب در نظام پرداخت ها هستیم. اسکناس )در دسترس ترین شکل پول بانک
مرکزی( کمتر برای پرداخت ها استفاده می شود. همزمان، شرکت های فینتک شروع به تغییر بازار با ارائه اشکال
جدید پول و روش های جدید پرداخت کرده اند. با توجه به مورد استقبال قرار گرفتن رمز پول های غیرمتمرکز
منتشرشده توسط نهادهای خصوصی و ویژگی های منحصربه فرد آن ها مانند: قابل مبادله بدون واسطه، مانا، با امکان
مشاهده همگانی، نظارت و کنترل صحت آن بر بستر فناوری DLT۱ ؛ نگرانی دولت ها از کاهش در قدرت
سیاست گذاری پولی رو به افزایش است. اکنون وقت آن رسیده است که با نگاهی به آینده در نظر بگیریم که چه
نوع پول و پرداختی برای تامین نیازهای یک اقتصاد دیجیتالی موردنیاز است.
در این گزارش ضمن تعریف مفاهیم، به بررسی و طبقه بندی انواع پول و روش های پرداخت با سناریوهای
مختلف در خصوص طراحی پول دیجیتال بانک مرکزی، رویکرد بانک های مرکزی دیگر کشورها نیز موردمطالعه
قرارگرفته است. ۲ این گزارش مبنایی برای بحث ها و بررسی های گسترده تر در نظر گرفته شده، تا بیشتر از اینکه
نقشه کلی طرح باشد، ارتباطات، انتخاب ها و تاثیرها را روشن کند. پیش از اینکه بانک مرکزی برای معرفی پول
دیجیتال بانک مرکزی و شکل صدور آن تصمیم قطعی بگیرد، تحلیل های بسیار جزئی تری در هر بخش لازم است.
اولین و مهمترین اقدام، تعریف صحیح از پول دیجیتال بانک مرکزی است که اشاره به گستره وسیعی از
طراحی های بالقوه و انتخاب های سیاستی دارد، و این درحالی است که هیچ تعریف مورد توافق مستقلی از آن
تاکنون ارائه نشده است. این مسئله تا حدودی به دلیل این حقیقت است که مفهوم فوق پیوندگاه زمینه های
تحقیقاتی متفاوت بوده و اجزای پیچیده بسیاری را کنار هم می آورد که موضوعات متنوعی ازجمله علوم کامپیوتر،رمزنگاری، سیستم های پرداخت، بانکداری، سیاست پولی و ثبات مالی را پوشش می دهد. درنتیجه، در حال حاضر
به نظر می رسد بحث حول پول دیجیتال بانک مرکزی برای اقتصاددانانی بیگانه به نظر می رسد که با ارزهای
دیجیتال، بلاک چین و تکنولوژی دفتر کل توزیع شده آشنا نیستند. پول دیجیتال بانک مرکزی شاید فقط به صورت
مسئولیت مالی فیات الکترونیک بانک مرکزی تعریف شده که از آن برای تسویه پرداختی ها یا به عنوان ذخیره ارزش
است. درحالیکه ویژگی های فرعی و » محدود « میتوان بهره برد. این تعریف مبین بانک مرکزی الکترونیک یا پول
پارامترهای گسترده ای وجود دارد که می تواند تعیین شده یا متغیر باشد و هر ۱CBDC مشخص را به شیوه دقیق تری
تعریف می کند. یکی از پارامترهای کلیدی، مربوط به دسترسی پذیری پول دیجیتال بانک مرکزی است، ممکن است
CBDC به صورت جهانی در دسترس باشد، به بیان دیگر، هرکسی با هر هدفی می تواند آن را نگه دارد، یا ممکن
است دسترسی محدود به زیرمجموعه خاصی از عوامل اقتصادی یا برای حصول بازدهی از اهداف مشخصی باشد.
) فانگ و هالابوردا ) ۲۱۱۶ ۲ و بجرگ ۳ ۲۱۱۷ (، دسترسی جهانی را، مشخصه بنیادی هر پول دیجیتال بانک مرکزی (
می دانند. هرچند گمان میرود که بانک های مرکزی CBDC را تنها برای بخش مشخصی از اقتصاد دردسترس
« منتشر میکنند، مثل CBDC « تنها برای خانوارها و کسب وکارهای غیرمالی یا » خرده فروشی CBDC » عمده فروشی
که شرکت هایی که در حال حاضر به اندوخته های بانک مرکزی دسترسی ندارند، می توانند از آن به عنوان دارایی
تسویه حساب در بازارهای مالی استفاده کنند. از دیدگاه بانک های مرکزی، پول های دیجیتال عمده می توانند در نیل
به هدف برقراری ثبات مالی به این بانک ها کمک کنند، زیرا این پول ها می توانند راه ارتباطی بهتری برای پول و
بازار وام باشند. درواقع این پولهای دیجیتال، به حفظ سلطه پولی بانک های مرکزی کمک می کنند.
چهار مرحله مهم در طراحی پول دیجیتال بانک مرکزی باید موردتوجه قرار گیرد، که شامل: درک موقعیت ها و
چالش ها، تعیین هدف کلی از طراحی پول دیجیتال بانک مرکزی، جوانب اصلی طراحی )سه جنبه: کاربردی، اقتصادی،
مقرراتی( که تصمیمات حاصل از هریک از آن ها بر یکدیگر تاثیر میگذارند و درنهایت فناوری که بتواند نیازهای
مربوط به اصول طراحی و کارکرد پول دیجیتال بانک مرکزی را برآورده کند.

Keywords:

پول دیجیتال بانک مرکزی ( CBDC ) , سناریوهای طراحی CBDC , کارکردهای پول و طبقه بندی انواع پول