ارزیابی اثر کود معدنی هربان و سوپرجاذب در مقاومت به تنش خشکی نهال های زیتون تلخ (Melia azedarach L.)

مقدمه و هدف: تلاش های زیادی در مراحل اولیه استقرار و رویش نهال ها، برای افزایش دادن مقاومت آنها در برابر تنش های محیطی انجام می­شود تا موفقیت طرح های درختکاری افزایش یابد. چگونگی افزایش دوره آبیاری و کاهش هزینه های آن از اهداف پژوهشگران است. طرح­های جنگلکاری در سالهای اخیر، با توجه به اهمیت محیط ­ زیستی و اقتصادی-اجتماعی، رشد بسیاری داشته و به صورت یک فعالیت توسعه­ای در سطح بینالملل مطرح شده و در این زمینه از فناوری روز دنیا استفاده می شود. روش های مختلفی مانند استفاده از تیمارهای سوپرجاذب و کود هربان که به نحوی اثرهای منفی تنش خشکی را کاهش دهند، مورد آزمون قرار گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی اثر استفاده از تیمار­های سوپرجاذب و کود معدنی هربان بر مقدار مقاومت نهال ­های یک­ ساله زیتون تلخ در شرایط تنش خشکی است.مواد و روش ها: نهال­های یک ­ساله زیتون تلخ از نهالستان قرق استان گلستان تهیه شد. به این منظور ۱۰۰۰ نهال ریشه­ای تهیه و ۳۶۰ نهال با قطر یقه، ارتفاع و طول ریشه به نسبت برابر انتخاب شد. کاشت نهال­ها در گلدان اندازه هفت (اندازه دقیق دهانه: ۲۳ سانتی متر و اندازه دقیق ارتفاع: ۵/۲۱ سانتی متر) در اواسط اسفند ماه انجام شد. پس از اعمال کود و سوپر جاذب (۰، ۲۵، ۵۰ و ۷۵ گرم)، دوره آبیاری در سه دوره پنج، ۱۰، و ۱۵ روز یک بار به مدت ۱۴۰ روز انجام شد. سپس رشد قطری، رشد طولی، تعداد برگ، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوئید، پتانسیل آبی برگ، محتوای نسبی آب برگ، سطح برگ، سطح ویژه برگ، وزن مخصوص برگ، طول بلندترین ریشه فرعی، زی توده تر و خشک، نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ اندازه گیری شد. مقایسه میانگین داده­ها به وسیله آزمون دانکن در سطح آماری یک و پنج درصد انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد که بیشترین سطح برگ با استفاده از ۵۰ گرم سوپر جاذب و دوره آبیاری پنج روزه به میزان ۱۲۷/۶۳ سانتی متر مربع بود، در حالی که کمترین سطح برگ با همان میزان سوپر جاذب و دوره آبیاری ۱۵ روزه به ۶۸/۹۵۸ سانتی متر مربع رسید. تاثیر متقابل سطوح تیمار و تنش خشکی بر کلروفیل ها، کارتنوئیدها، وزن مخصوص برگ و محتوای نسبی آب برگ معنادار بود. بیشترین پتانسیل آبی با استفاده از ۲۵ گرم سوپر جاذب در شرایط آبیاری پنج روزه و کمترین پتانسیل با همین میزان سوپر جاذب در شرایط آبیاری ۱۵ روزه مشاهده شد. نهال هایی که هر پنج روز یکبار آبیاری شدند، در شرایط استفاده از ۷۵ گرم سوپر جاذب بیشترین مقدار نیتروژن و پتاسیم را داشتند، در حالی که ۲۵ گرم سوپر جاذب در شرایط آبیاری ۱۵ روزه بیشترین مقدار فسفر را به همراه داشت. اثر متقابل سطوح تیمار و تنش خشکی بر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلروفیل ها، کارتنوئیدها، وزن مخصوص برگ و محتوای نسبی آب برگ معنادار بود، اما بر دیگر صفات اندازه گیری شده بی اثر بود. تنش خشکی تاثیر معناداری بر همه صفات داشت، در حالی که کاربرد سطوح مختلف سوپر جاذب تنها بر سه عنصر اندازه گیری شده و مساحت، سطح ویژه و وزن مخصوص برگ معنادار بود. بیشترین وزن مخصوص برگ و درصد محتوای نسبی آب برگ در شرایط ۵۰ و ۲۵ گرم سوپر جاذب و آبیاری پنج روزه مشاهده شد. همچنین، ۵۰ گرم سوپر جاذب در دوره آبیاری ۱۰ روزه، بیشترین مقدار کلروفیل ها و کاروتنوئیدها را به همراه داشت. بیشترین نیتروژن، فسفر و پتاسیم در شرایط آبیاری پنج روزه و استفاده از ۷۵ گرم سوپر جاذب مشاهده شد. تنش خشکی و سطوح مختلف سوپر جاذب بر قطر نهال ها بی اثر بود، اما بر ارتفاع و تعداد برگ ها تاثیر داشت. بیشترین ارتفاع ساقه در شرایط آبیاری پنج روزه و استفاده از ۵۰ و ۷۵ گرم سوپر جاذب به دست آمد که دو برابر ارتفاع شاهد بود.نتیجه گیری کلی: به طور کلی می توان بیان کرد که استفاده از سوپرجاذب آب و کود معدنی هربان به­دلیل فراهمی رطوبت و تقویت در منطقه اطراف ریشه شرایط بهتری را برای رشد به­ویژه در شرایط کم آبی و تنش خشکی فراهم میکند. با اینکه ادامه پژوهش برای یک فصل رویشی دیگر می تواند نتایج مطمئن تری در ارائه پیشنهادها به­دنبال داشته باشد ولی با توجه به اثرات مثبت سوپرجاذب و کود معدنی هربان در استﻘرار و تﻘویت نهال های زیتون تلخ میتوان استفاده از این مواد را در طرح های درختکاری با این گونه ارزشمند پیش نهاد کرد.

Keywords:

سوپر جاذب آب , کلروفیل , کود معدنی هربان