ارزیابی خطر آتش سوزی جنگل های استان مازندران با استفاده از مدل AHP فازی
Publish place: Ecology of Iranian Forests، Vol: 12، Issue: 2
Publish Year: 1403
Type: Journal paper
Language: Persian
View: 271
This Paper With 16 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- I'm the author of the paper
این Paper در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:
Export:
Document National Code:
JR_IFEJ-12-2_007
Index date: 3 November 2024
ارزیابی خطر آتش سوزی جنگل های استان مازندران با استفاده از مدل AHP فازی abstract
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: فعالیت های انسانی، تنوع آب و هوا و تنش های محیطی بهشدت بر اکوسیستم های جنگلی در سطح جهان تاثیر گذاشته است. آتش سوزی جنگل ها یکی از مهم ترین عوامل تخریب اکوسیستم جهانی است. آتشسوزی در جنگل چه منشا انسانی و چه منشا طبیعی داشته باشد بهعنوان بحران جدی در سالهای اخیر مطرح شده است. از اینرو، ارزیابی خطر آتش سوزی نقش مهمی در مدیریت آتش سوزی در جنگل های ایفا می کند؛ زیرا دانستن مکان با بالاترین خطر برای به حداقل رساندن تهدیدات برای منابع، جان و اموال ضروری است. ادغام اطلاعات مکانی از منابع مختلف با استفاده از تحلیلهای آماری در محیط GIS ابزاری مناسبی جهت مدیریت و گسترش آتشسوزی جنگلها است، که یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی در شمال ایران بهشمار میرود. بنابراین، تهیه نقشه ارزیابی خطر آتشسوزی جهت برنامهریزی و حفاظت از جنگلها ضروری است.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر از بعد ماهیت، کاربردی و از منظر شیوه تحقیق ترکیبی از روش های اسنادی، توصیفی و مبتنی بر مدل های کمی است. در مطالعه حاضر با ترکیب مدل های منطق فازی (Fuzzy) و سلسله مراتبی (AHP)، خطر آتش سوزی جنگلهای استان مازندران در ۵ کلاس؛ بهترتیب خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلیکم بهکمک ۴ معیار اصلی و ۹ زیر معیار؛ توپوگرافی (ارتفاع، شیب، جهت و رودخانهها)، عوامل اقلیمی (بیشنه دما، بارش)، عوامل انسانی (مناطق مسکونی، شبکه راههای ارتباطی) و بیولوژیکی (پوشش گیاهی) مورد بررسی قرار گرفت. شاخص نرمال شده تفاوت پوشش گیاهی (NDVI) بر روی مجموعه تصاویر ماهواره سنتینل-۲ در بازه زمانی ۵ ساله (۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲) در سامانه تحت وب GEE اعمال شد، به این طریق پوشش گیاهی خالص بهدست آمد. نقشههای ارتفاع، شیب و جهت شیب منطقه مطالعاتی از مدل رقومی ارتفاعی (DEM) ۱۲/۵ متر از مجموعه داده سنجنده ALOS AVNIR-۲ تهیه گردید. همچنین در نرم افزار ArcMAP با استفاده از ابزار Euclidean distance فاصله از رودخانهها، مناطق مسکونی و شبکه راهها محاسبه گردید. موقعیت جغرافیایی ایستگاه های سینوپتیک هواشناسی از سازمان هواشناسی دریافت و اطلاعات آن بهعنوان دادههای ورودی هواشناسی مورد استفاده قرار گرفته است. در محیط ArcMap از ایستگاه های سینوپتیک نقشه میانگین بارش سالانه و بیشینه دما از طریق درون یابی برای بازه زمانی ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۱ تهیه گردید. براساس این روش مدل سازی، از نظرات کارشناسان جهت اهمیت و اولویت نسبی معیارها و زیرمعیارها در خطر آتش سوزی جنگل های منطقه مورد مطالعه استفاده شد. سپس وزن فازی معیارها و زیرمعیارها بهدست آمد. براساس ضرایب وزنهای اعمال شده در طرح حاضر، وزن نهایی معیارها و زیر معیارها موثر در آتش سوزی جنگل از بیشترین وزن به کمترین بهترتیب مربوط به معیارهای توپوگرافی، بیولوژیکی، اقلیمی و انسانی است و در بین زیر معیارها بیشترین وزن و کمترین وزن بهترتیب مربوط به پوشش گیاهی و شیب است. نرخ سازگاری (CR) برای ماتریس های عوامل موثر برابر با ۶/۲۵٪ حاصل شده که مقدار آن کمتر از ۱۰٪ بوده، در واقع نشاندهنده آن است که وزن زیر معیارها متناسب و قابل اعتماد میباشد. بیشترین وزنها مربوط به پوشش گیاهی و جهت شیب بوده و کمترین وزنها مربوط به فاصله از رودخانه و شیب است. در نهایت، نقشه ارزیابی خطر آتشسوزی با تلفیق نقشههای فازی زیرمعیارها در GIS تهیه گردید.
یافته ها: بهطور کلی، نتایج این مطالعه نشان داد که ۷۲ درصد از منطقه مورد مطالعه دارای پتانسیل خطر آتش سوزی متوسط تا خیلی زیاد است. از مجموع مساحت حدود ۲۳۷۳۱۸۹ هکتاری استان مازندران؛ ۸/۴ درصد از منطقه در آسیب پذیری خیلی کم؛ ۱۸/۳ درصد در آسیب پذیری کم؛ ۲۳/۶۶ درصد در آسیب پذیری متوسط؛ ۲۵/۶۲ در آسیب پذیری زیاد و بالغ بر ۲۴ درصد در محدوده آسیب پذیری خیلی زیاد قرار دارد. بخشهای شرق و جنوب شرقی نسبت به سایر بخشهای منطقه مطالعاتی از پتانسیل آتش سوزی بالاتری برخوردار هستند. با مراجعه به لایههای فازی مذکور مشخص است در این بخشها ارتفاع، شیب و میزان بارش کم و علاوه بر آن تراکم مناطق مسکونی و شبکه راههای ارتباطی بالا بوده و همچنین میزان دما نیز بالا است. در واقع این چند عامل احتمال خطر آتش سوزی را در این بخشها بالا برده است. بیشترین پتانسیل آتش سوزی در پژوهش حاضر در ارتفاعات پایین مشاهده شده که می تواند بهدلیل تمرکز بیشتر فعالیت های انسانی در ارتفاعات پایین باشد. همچنین بیشتر آتش سوزی ها در شیبهای کم در منطقه مورد مطالعه رخ داده است. لایه فاصله از آبراههها نیز در بروز آتش سوزی نقش دوگانه ای دارد. نتایج حاصل از مدل نشان می دهد که بین فاصله از جادهها و پتانسیل آتش سوزی همبستگی معکوس وجود دارد. براساس نتایج مدل AHP فازی، احتمال آتش سوزی با کاهش بارش و افزایش دمای سالانه افزایش یافت. کاهش میزان بارش باعث کاهش رطوبت خاک و پوشش گیاهی شده، در نتیجه احتمال آتشسوزی افزایش مییابد. از طرفی افزایش دما باعث خشک شدن پوشش گیاهی و کاهش رطوبت گردیده، بنابراین احتمال آتش سوزی بالا میرود.
نتیجه گیری: بنابراین، می توان نتیجه گرفت که تهیه نقشه ارزیابی خطر آتش سوزی می تواند به مدیران و برنامهریزان در شناسایی مناطق با پتانسیل بالا و همچنین مدیریت بحران در مناطق آسیب پذیر کمک کند. نقشه ارزیابی خطر آتشسوزی بهدست آمده می تواند بهعنوان یک سیستم پشتیبانی تصمیمساز برای پیشبینی آتشسوزیهای آینده در منطقه مورد مطالعه استفاده شود.
ارزیابی خطر آتش سوزی جنگل های استان مازندران با استفاده از مدل AHP فازی Keywords:
ارزیابی خطر آتش سوزی جنگل های استان مازندران با استفاده از مدل AHP فازی authors
سعدی بیگلری قلدره
Department of Remote Sensing and GIS, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
پیمان طهماسبی
Department of Water Science and Engineering, Faculty of Agriculture, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
محمد رحمانی
Department of Environmental Sciences, Mazandaran University, Babolsar, Iran
امین کریمی فام
Department of Remote Sensing and GIS, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
پگاه گل محمدی قانع
Department of Science and Water Engineering, Faculty of Agriculture, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
مراجع و منابع این Paper:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این Paper را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود Paper لینک شده اند :
