مراقبت سیال، رویکردی نو در طراحی شهری پایدار جهت مداخله و مدیریت یکپارچه بافت های فرسوده شهری

شهرها به گونه که در تاریخ می توان یافت نقطه اوج تمرکز قدرت و فرهنگ جامعه بوده اند و ارزش های فرهنگی و اجتماعی هر دوره زمانی را در بافت های خود انعکاس داده اند (مامفورد، 1970). از نیمه دوم قرن 20 شهرهای نوین با مسئله فرسودگی بافت های شهری مواجه شدند، این بافت ها که زمانی خود مظهر قدرت شهر بودند هم اکنون به بزرگترین مشکل شهرها تبدیل شده اند. در نگرش مدرنیسم روند تخریب آنها در پیش گرفته شد اما با مرگ این بافت ها، هویت شهرها هم رو به مرگ رفتند. جامعه نوین دریافت که در بافت های فرسوده، نقش حیات شهر نهفته است در این راستا جهت بازیابی و هوشمند سازی شهرها روندی سیال (روندی که نه مدرن سازی و تخریب بافت های باارزش شهری باشد نه سنت گرایی محض) در پیش گرفت. بنابراین با توجه به فرسودگی شدید بافت های شهری کشور طرح یک رویکرد شناور و بر پایه ویژگی های مکانی برای مداخله، توان بخشی و معاصر سازی کالبدی بافت فرسوده با توجه به حفظ حیات شهری ضرورت این پژوهش است. و در این راستا استخراج اصول طراحی و مراقبت شناور در بافت های فرسوده شهری کشور با بررسی پروژه های انجام شده موفق هدف اصلی پژوهش است. رویکرد مراقبت سیال و توان بخشی بافت فرسوده مهمترین دست یافت جامعه تکثر گرای قرن 21 است. در این رویکرد بر اساس ویژگی های مکان و مطالعه و شناخت دقیق بافت فرسوده، تمامی قسمت های بافت فرسوده یک کد ویژه به خود می گیرند که در این کد تمامی معضلات و مشکلات مکان و تحلیل چرایی آنها به مکان پیوست می شود و همچنین در این پایگاه اطلاعات مکانی دست بندی اطلاعات بر اساس ویژگی ها محلی و فراگیر (در ارتباط با کل بافت) است و بر این اساس تصمیم گیری در مورد نحوه مداخله در مکان انجام خواهد شد. به صورتی که این مداخله در ارتباط با کل بافت انجام خواهد گرفت و این مداخله های مکانی در نتیجه مانند قطعه های یک پازل به هم دوخته خواهند شد و انسجام بافت را سبب خواهند شد. در این مقاله با بررسی پروژه های موفق، اصول این رویکرد برداشت خواهد شد و بر روی دو بافت جماله اصفهان و کریم خان زند شیراز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. و در نهایت بر اساس این رویکرد عناصر اصلی و کلیدی دو بافت شناسایی و نوع مداخله در آنها مشخص شده است که با پژوهش انجام گرفته در این دو بافت در مورد عناصر اصلی بافت کریم خان زند شیراز مراقبت صد درصدی با مرمت این بناها تعیین شده و در مورد بافت جماله اصفهان نیز با مراقبت سیال آنها دادن نقش کاربری های جدید به آنها در دستور کار قرار گرفته است.

Keywords:

مراقبت سیال , رویکرد اصالت بخشی , خودکفایی بومی , وحدت شهر و محیط طبیعی , بافت کریم خانی شیراز , محله جماله اصفهان