تأملی فقهی حقوقی در دو واژه «ذمه» و «عهده» و نسبت آن با انواع «اهلیت» در انسان

مفهوم ذمه و عهده یکی از زیر مجموعه های بسیار مهم بحث تعهدات در فقه شیعه راتشکیل میدهد. کاربرد این دو واژه در متون فقهی، هم در ابواب عبادی و هم در ابوابمعاملی (اعم از معاملات به معنای خاص، و ضمان قهری) بسیار شایع است. در تعریف«ذمه» و «عهده» میان فقها اختلاف نظر زیادی است. بنابراین، در این تحقیق که به روش توصیفی_ تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه ای انجام گرفته است مفهوم این دو واژه بررسی شده و نهایتا در تبیین مفهوم اهلیت، آن را مرادف با شایستگی انسان برایواجدیت حق و تکلیف (اهلیت تمتع) و نیز شایستگی انسان برای تصرف در حقوق و ادایتکلیف (اهلیت استیفا) دانستیم. در کنار این معنا ذمه به عنوان ظرف و محل حقوق ودیون دارای رابطه بسیار نزدیک با اهلیت تمتع به عنوان یکی از انواع اهلیت خواهدبود که در توصیف این ارتباط می توان آن را از نوع ترتب وجودی دانست؛ بدین معنا کهبا فرض وجود ذمه یقینا شخص واجد اهلیت تمتع خواهد بود اما در خصوص اهلیتاستیفاء چنین ارتباطی وجود ندارد و می توان حالتی را فرض کرد که علی رغم وجودذمه، انسان شایستگی اجرای حقوق یا ادای دیون را نداشته باشد همچنانکه در شخصمعسر، سفیه و مجنون اینگونه است.

Keywords:

اهلیت , ذمه , عهده