بررسی تأثیر جهل و اشتباه در فقه و حقوق ایران

در این تحقیق به دنبال آن هستیم که نقش جهل و اشتباه را به طور جامع درکل مسئولیت مدنی و با رویکرد فقهی، حقوقی مورد کنکاش قرار دهیم و به این سوال که جهل و اشتباه چه نقشی در مبانی و ارکان مسئولیت مدنی، ایفاء می کنند پاسخ دهیم. در بحث نقش جهل و اشتباه در مبانی مسئولیت مدنی می توان گفت که در قاعده غرور مسئولیت مغرور، مسئولیت ابتدایی است و در مواردی که نقش مباشر ضعیف باشد، از همان ابتدا مسئولیت برعهده غار می باشد و در قاعده اتلاف، تسیبیب و سبب و مباشر نیز مسئولیت جاهل (اعم ازبسیط ومرکب) نسبت به ضررهای غیرقابل پیش بینی وجود ندارد و در بعضی ازموارد دیگر کل مسئولیت را مرتفع می سازد همانند مباشری که با عنایت به جهل وی رابطه سببیت منقطع می گردد و قاعده ضمان ید نیز مختص تصرف عدوانی است مگر اینکه قانون بخاطر مصالحی این قاعده را تعمیم دهد و صرف تصرف متصرف را درحکم تصرف عدوانی معرفی نماید. در بحث نقش جهل و اشتباه در ارکان مسئولیت مدنی مثل اصل قابلیت پیش بینی، قاعده اقدام، هشدارخطر، فعل شخص ثالث وقوه قاهره این تاثیر به نحوی است که شخص جاهل (اعم ازبسیط ومرکب) از کل مسئولیت مدنی حسب موردرهایی پیدا می کند و اما در مورد جهل به قانون، در موارد خاصی مثل جهل همگانی و در مورد مسئولیت صاحب بنا و مالک حیوان در صورتی که عدم علم وی ناشی ازبی مبالاتی و تقصیر نباشد مسئولیت مدنی وجود ندارد.