بررسی و تحلیل نقوش سفالینه های سایه نما در عصر سلجوقی و اهمیت آن در فرهنگ ایرانی

ساخت سفالینه های سایه نما در سده میانه در دوره سلجوقی رواج داشت.تزیین این سفالینه ها که روی بدنه های خمیر سنگی اولیه باحکاکی بر سطح گلابه مشکی صورت می گرفت، نقوش متنوعی از جمله نقوش حیوانی، انسانی، گیاهی و غیره را شامل می شد. برخی ازاین نقوش به عنوان نفش اصلی برای تزیین بدنه سفالی بکار می رفت؛ در حالی که برخی دیگر صرفأ جهت پر کردن زمینه بوده است.بنابراین پرسشی در اینجا مطرح می شود که نسبت نقش و زمینه در این سفالینه ها چگونه است؟ هدف اصلی این تحقیق بررسی و تحلیلنقوش بکار رفته در سفالینه های سایه نماست که به شناخت نقوش این نوع سفال می انجامد. پژوهش حاضر با استفاده از روشتوصیفی- تحلیلی و گردآوری داده ها با مطالعات کتابخانه ای و عکاسی از نمونه های موجود این نوع سفال در حوزه هنرهای اسلامی به بررسی نقوش و ارتباط آن ها با زمینه و فرم اثر می پردازد. بر اساس نتایج حاصل از این مقاله ساخت سفال سایه نما در سده 5 تا 7میلادی رواج داشته و متأثر از سفال های گلابه ای دوره سامانی و تکنیک اسگرافیتو در دوره های قبل است. نقوش متنوع این سفالینه هازیر لعاب عاجی یا فیروزه ای رنگ حالتی سایه وار را ایجاد کرده، برخی از این نقوش متأثر از هنر قلمزنی دوره ساسانی است و در برخیدیگر تأثیر فرهنگ، ادبیات و مذهب دیده می شود. قرارگیری این نقوش بر روی بدنه سفالی نیز متأثر از فرم آن است که با بررسی آن هااین مهم حاصل می شود.

Keywords:

سفال سلجوقی , سفال سایه نما , نقوش سفال سایه نما , فرهنگ ایرانی