نگاهی نو به نحو عربی در پرتو آراء ابن مضاء قرطبی

علم نحو پایه و شالوده ادبیات عربی است. این علم در مسیر پرفراز و نشیب خود، پس از آشنایی اعراب با علم منطق، دستخوش تغییر جدی در زمینه ی اعراب کلمات و عبارات شد و برای هر کلمه و عبارتی در پی عامل برآمد و این روند منجر به بروز و پیچیدگی بسیار در علم نحو شد. پس از تذکرات و اظهار نظرات پراکنده ی برخی از دانشمندان در انتقاد از ورود منطق به حیطه ی نحو، اولین بار ابن مضاء قرطبی در اقدامی جدی با نگارش کتاب الرد علی النحاه به رد برخی از اصول نحوی از جمله بحث عوامل و علل پرداخت و بر بسیاری از مسایل پیچیده و تمارین غیر عملی، خط بطلان کشید. ابن مضاء با اعتقاد به تاثیر پذیری نحویان قدیم از منطق و فلسفه در میان مباحث نحوی، این روش را نادرست خوانده و کنارگذاردن مبحث عامل از نحو عربی را خواستار شد و با رد تاثیر عامل بر حرکات اعرابی، متکلم را تنها عامل موثر در ایجاد اعراب کلمات دانست. اگرچه نظرات ابن مضاء آنطور که انتظار می رفت، نتوانست مورد توجه ا ذهان قرار گیرد اما با مطالعه دیدگاه های برخی از نامداران عرصه نحو عربی در زمینه ی تسهیل علم نحو در عصر حاضر در می یابیم که نظرات ابن مضاء محصور حصار زمان خود نشده و به فراموشی سپرده نشده است. بلکه ندای دعوت او تا عصر حاضر نیز رسیده است و این امر ما را به تامل بیشتر درباره ی لزوم تجدید و نوآوری و اصلاح در علم نحو وا می دارد.

Keywords:

ابن مضاء , علم نحو , تسهیل قواعد