نوآوری های قانون آیین دادرسی کیفری 1392 در حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان

اطفال و نوجوانان همواره در طول تاریخ از جنبه های مختلف اجتماعی حایز اهمیت و در کانون توجهات متخصصین حوزه های مختلف بوده اند. یکی از مهم ترین تبعات زندگی اجتماعی در بعد منفی آن، پدیده جرم می باشد که با توجه به آثار ناخوشایند و شنیع آن در بین اقشار جامعه از اهمیت زیادی برخوردار هست. پرواضح است اطفال و نوجوانان به عنوان بخش بزرگی از بدنه انسانی جامعه، اغلب به عنوان یکی از دو ضلع اصلی مثلث وقوع جرم (بزهکار-بزه دیده-جامعه) در موضوعات مختلف مرتکب انحراف و درنهایت مرتکب جرم یا قربانی آن واقع می گردند و در مقابل نیز می بایست با اتخاذ روش هایی هدفمندانه و فایده گرا به مقابله با این پدیده شوم پرداخت؛ اهدافی همچون پیشگیری از وقوع جرم و بزه دیدگی، ایجاد بازدارندگی و اصلاح کودک و نوجوان مجرم و همچنین پیشگیری از بزه دیدگی مجدد قربانی. با توجه به مطالب بیان شده اتخاذ روش های مقابله با جرایم اطفال و نوجوانان با توجه به وضعیت خاص سنی و ذهنی آن ها عقلا و طبیعتا از حساسیت بیشتری نسبت به دیگر گروه های سنی برخوردار هست؛ این حساسیت که موجب ضرورت توجه افتراقی به جرایم و همچنین قربانی شدن آن ها می گردد، هم در حوزه اقدامات کنشی پیش از وقوع جرم و هم اقدامات واکنشی بعد آن وجود دارد. به طور مثال در حوزه پیشگیری، روش پیشگیری خاصی برای اطفال و نوجوانان تحت عنوان پیشگیری رشد مدار وجود دارد که دارای تفاوت اساسی با پیشگیری جامعه مدار یا موقعیت مدار هست و این رویه در حوزه پیشگیری کیفری یا واکنشی نیز وجود دارد؛ همانند آنچه در قوانین شکلی یا ماهوی برای اطفال و نوجوانان در باب مسیولیت کیفری و تحمیل نکردن مجازات به معنای اخص یا دادرسی ویژه برای آن ها وجود دارد. در مجامع بین المللی نیز در زمینه حمایت از حقوق اطفال و نوجوانان توجهات و تلاش های زیادی شده که ماحصل برجسته آن پیمان نامه حقوق کودک مصوب 23 نوامبر 1989 میلادی هست. بنابراین با توجه به ضرورت توجه افتراقی به اطفال در الگوی سیاست جنایی، در این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی به تحلیل مواد قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 در باب حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان با استفاده از منابع موجود اعم از کتب، مقالات و پایان نامه ها خواهیم پرداخت. در این راستا ابتدا بررسی شده است که آیا این قانون نوآوری های نسبت به قوانین سابق در زمینه حمایت از اطفال و نوجوانان داشته یا خیر که یافته ها نشان از این دارد که مقرره مذکور در این زمینه نسبت به قوانین قبلی تاثیر بیشتری از قوانین بین المللی به ویژه کنوانسیون حقوق کودک پذیرفته و لذا نوآوری های زیادی در حمایت از کودکان و نوجوانان به بار آورده است؛ در این قانون واژه های طفل، اطفال و نوجوان در مجموع 145 بار ذکر شده است. در قسمت بعدی به بررسی نوآوری های مذکور پرداخته شده که نتایج حاکی از این هست که در قانون موردپژوهش، در تمام مراحل دادرسی مقرره های جدیدی در جهت حفظ و حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان اعم از بزهکار و بزه دیده وضع شده است؛ از جمله در مرحله تحقیقات مقدماتی که مواردی چون تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان (م 31)، دادن اختیار به سازمان های مردم نهاد در رابطه با اعلام جرم و پیگیری دادرسی در جرایم علیه اطفال (م 66)، حمایت از بزه دیده طفل در صورت امتناع ولی وی از شکایت (م 71)، پیش بینی قرار بازداشت موقت در رابطه با ایجاد مزاحمت و آزار و اذیت اطفال (بند ت م 237)، تشکیل دادسرای تخصصی رسیدگی به جرایم نوجوانان (م 285)، الزام به تشکیل پرونده شخصیت در مورد اطفال بزهکار (م 286)، در مرحله دادرسی مواردی چون؛ ایجاد دادگاه اطفال و نوجوانان با حضور مشاور (م 298)، ایجاد دادگاه کیفری یک ویژه جرایم نوجوانان (م 315)، تعیین ویژگی هایی برای قضات و مشاوران ویژه اطفال و نوجوانان (م 419 و 420) و در مرحله اجرا نیز مواردی چون؛ الزام قضات دادگاه اطفال و نوجوانان و دادستان ها به بازدید دوره ای از کانون اصلاح و تربیت (م 526)، تفکیک مکانی طفل یا نوجوانی که رفتار وی موجب فساد اخلاق اطفال یا نوجوانان دیگر گردد (م 527).

Keywords:

نوآوری , قانون , آیین دادرسی کیفری 1392 , حمایت , حقوق , اطفال , نوجوانان