بررسی تاثیر قرآن و حدیث بر اشعار شاهنامه فردوسی

شاهنامه، اثر هنری حکیم طوس و استاد سخن، فردوسی است که بارزترین امتیاز این اثر این است که سراینده حکیم و دانشور این اثر بلیغ، ظرفیت و استحکام لفظ را با صلابت و اتفاق معنی درهم آمیخته است و بر قامت مضمونی فخیم، قبایی فاخر از کلام پوشانیده است. استاد طوس، به مدد قریحه سرشار و طبع پخته خویش و آشنایی کامل با ظرایف کلام به خوبی توانسته واحدهای مثنوی را به تناسب مقام، با حالات گوناگون، چنان پدید آورد که اجزای سخن با استفاده از آهنگ با روح و مضمونی از شعر به قالبی زنده و مضمونی محسوس برسد. اشاره مکرر فردوسی به مضامین قرآن و حدیث و تاثیرپذیری او از ادب و شعر شاعران عرب، موضوعی بسیط است که پرداختن به آن خالی از لطف نیست. اسلوب و روش نظمی شاهنامه از اسلوب قرآن گرفته شده است و برخی از کنایاتی در اشعار فردوسی استفاده شده است که برگرفته از اشعار عرف است و گاهی از اصل بهتر و روشن تر به وسیله استاد طوس بیان شده است و از این اشعار می توان دریافت که فردوسی از اشعار عرف نه مایه اندک، بلکه سرمایه فراوان داشته است و به احتمال قوی در علوم عربیت استادی توانا و زبردست بوده است. اقتباس شاهنامه از متون عربی، به اشعار و امثال تازی محدود نمی گردد؛ بلکه در بسیاری از ابیات این کتاب عظیم، ردپایی از آیات و روایات اسلامی نیز به وضوح دیده می شود. در مقاله حاضر به برخی از آنها اشاره شده است.

Keywords:

شاهنامه , فردوسی , قرآن , حدیث , روایت , اشعار عربی