مفهوم شناسی حیا و عفاف با محوریت سوره نساء

مفاهیم حیا و عفاف از مهمترین آموزه های قرآنی است که از جنبه های گوناگون مورد توجه بود ه است. به جهت دارا بودناثرات فردی و اجتماعی این دو آموزه ، شناخت جایگاه و ابعاد آن ها بسیار حایز اهمیت است. در این راستا سوالاتی مطرحاست؛ از جمله گستره معنای لغوی حیا و عفاف، اختصاص داشتن آن به جنس مونث یا عام بودن آن و اینکه آیا عفاف مختصپوشش است در این مقاله سعی شده با تلفیقی از دو رویکرد معناشناسی و مفهو مشناسی به بررسی این دو واژه در قرآنبپردازد. در ضمن با استفاده از تفسیر المیزان علامه طباطبایی که هر دو جنبه ترتیبی و موضوعی را با کمال دقت و ظرافتدنبال کرده که هر سوره در آن دارای هدف خاصی است و تفسیر من وحی القرآن علامه فضل الله که از تفاسیر علمی با رویکرداجتماعی به شمار می رود و از ویژگی های مهم آن، آزاداندیشی نویسنده و تسلیم نشدن در برابر نظریات مفسران شیعه و اهلسنت است و نظریات خاصی که ایشان در مورد خانواده، زنان و ایجاد روح بیداری در جامعه اسلامی دارد به بررسی مفاهیمحیا و عفاف پرداخته است. در ابتدای کار با روش معناشناسانه پربسامدترین واژه های همنشین و جانشین حیا و عفاف درسوره مبارکه نساء به دست آمد. سپس با رویکرد مفهوم شناسی به مطالعه علمی اصطلاحات و مفاهیم پرداخته است . در اینسوره ابعاد مختلفی از عفاف روشن شد و برخلاف تصور همگان که عفاف را تنها ویژه زنان و مربوط به مسیله پاکدامنی می-دانستند، با بررسی های کمی حاصل از پژوهش حاضر اثبات شد که نه تنها عفاف مربوط به هر دو جنس است بلکه بیشترینتوصیه ها به رعایت عفاف در رفتار بوده و پس از آن به ترتیب عفاف در گفتار، پاک دامنی و عفاف در مال مطرح است.

Keywords:

حیا , عفاف , مفهوم شناسی حیا , معناشناسی عفاف , سوره نساء