جمع و تفرقه از دیدگاه عارفان، فیلسوفان و شاعران

از زمان نخستین تالیفات صوفیه، در معنای جمع و تفرقه اختلافات بسیار پدید آمده بود و نویسندگانی چون هجویری و قشیری از این اختلافدر تعابیر یاد کرده اند. برخی از این اختلافات ناشی از دیدگاه های خاص یک مکتب عرفانی یا تفکرات ویژه عارفان با گرایشات فلسفی یا بیشتر صوفیانه میباشد که در تلقی ایشان از این اصطلاحات تاثیر گذاشته است.از این رو در این مقاله سعی بر این است تا ابتدا تعریفی از جمع و تفرقه از نظر لغوی و اصطلاحی بیان شود وکاربرد هر یک جداگانه مورد بررسی قرار گیرد و در مرحله بعد به تقسیم بندی دوره ای هریک از گروه ها بر مبنای اولویت تاریخی پرداخته شده است و در پی پاسخ به این سوال است که در هر دوره با توجه به شرایط جامعه چه برداشتی از این دو اصطلاح شده است به عنوان نمونه چرا هجویری جمع را وصل و تفرقه را فصل میخواند در مرحله دیگری از پژوهش، تعاریف مربوط به این اصطلاحات از دیدگاه افرادی که شهرت غالب آنها به عارف یا فیلسوف یا درجه شاعری ایشان مربوط میشود، .با این حال نقطه نظر های خاص آنان و ذهنیت غالب تلقی و تعریف براین اصطلاحات تاثیر گذاشته است.و.از این چنانکه تعاریف فیلسوفانه با نوعی استدلال های منطقی توام است توضیحات عارفانه در برخی موارد مبتنی بر کشف شهود عرفانی است .و در گروه شاعران که البته تجربه های عرفانی هم دارند همراه صور خیال و شگردهای ادبی می شود آورده شده است اگر چه به دلیل هم پوشانی تفکرات این سه گروه ممکن است معانی به ظرافتی نزدیک به هم قرار گیرند .که تفکیک کردن آنها درست به نظر نمی رسید . و در نهایت به جمع بندی مطالب پرداخته شده است.