نقش نهادهای نظارتی در توسعه بیمه های زندگی

هدف کلی مقاله تبیین نقش نهاد نظارت در رشد و توسعه بیمه های زندگی از ابعاد تیوریک اقتصادی، قانونی و مقرراتی و همچنین ابعاد عملی و کارکردی در صنعت بیمه کشور است. سوالاتی که مقاله مقاله حاضر درصدد است به آنها بپردازد آن است که آیا نهاد نظارت اساسا نقشی در رشد و توسعه بیمه های زندگی دارد و اگر دارد چه نقشی باید و می تواند داشته باشد، و آیا نقش هایی را که باید و می توانسته است ایفاء نماید را تابحال به نحو مناسبی ایفاء نموده است یا خیر.طبق تیوری های کلاسیک، در بازارهای آزاد و رقابتی یعنی جایی که فاکتورهای بازار تعیین کننده قیمت و مقدار عرضه و تقاضا هستند، رشد و توسعه بازار به مکانیزم های بازار سپرده می شود. انگیزه سودجویی عرضه کننده را تشویق می کند تا برای کسب سود اقدام نماید. با چنین فرضی تنها کاری که دولت باید بکند تا بیمه های زندگی و یا هر نوع بیمه ای رشد یابد آن است که هیچ کاری نکند. تهدیدی که از ناحیه برخی از عناصر ساختاری بازار بیمه وجود دارد تحت عنوان برهان ظرفیت و یا برهان رقابت مخرب شناخته شده است. به عبارتی، عرضه محصولات بیمه حد و مرز ملموسی ندارد؛ یعنی ظرفیت عرضه بیمه کاملا نامحدود است. شرکتها تا حدی که بتوانند به بازار دسترسی دارند، مگر آنکه محدودیت های قانونی برای ورود به بازار اعمال گردد. لذا، ممکن است ظرفیت اضافی رخ دهد. این شرایط ممکن است به رقابت مخرب منتهی گردد. این امکان وجود دارد که بیمه گران به دامپینگ رو آورده و نهایتا نتوانند تعهدات خویش را پوشش دهند. بدیهی است که در این صورت مسابقه دامپینگ به سمت کاهش قیمت ها، توانگری مالی بیمه گران را به خطر می اندازد. این سناریو استدلالی صحیح برای وضع و اعمال مقررات بر صنعت بیمه محسوب می شود. از سوی دیگر در بازار آزاد و رقابتی فعلی بیمه کشور، رشد بالای تعداد شرکتهای بیمه جدید، تشدید رقابت و افزایش احتمال ورشکستگی را به دنبال خواهد داشت. لذا نیاز به نظارت و مداخله جدی تر در این بازار افزایش می یابد.وضع و اعمال مقررات محدود کننده بر عرضه و تقاضای بیمه های زندگی از سوی نهاد نظارت بر بیمه کشور دارای آثار قابل توجهی بر رشد و توسعه بیمه های زندگی می باشد. نهاد نظارت از این طریق در رابطه با رشد بیمه های زندگی ایفای نقش می نماید. تشکیل موسسه بیمه و فعالیت آن صرفا طبق قانون و با مجوز شورای عالی بیمه امکان پذیر است. از سوی دیگر، صلاحیت های مدیران و محاسب فنی در رشته های بیمه ای، از جمله بیمه های زندگی باید به تایید بیمه مرکزی برسد. کنترل توانگری مالی شرکتهای بیمه ایرانی و همچنین کنترل کفایت سرمایه طبق آیین نامه شماره 69 مصوب شورای عالی بیمه صورت می گیرد. این مقررات فعالیت و عرضه موسسات بیمه کشور را تحت تاثیر شدید قرار می دهد. طبق آیین نامه شماره 69 ، در صورتی که ریسک موسسه بیمه بیش از توان مالی وی باشد، موسسه ملزم است یا به تامین سرمایه مبادرت ورزد و یا در در غیر اینصورت از ریسک خود بکاهد (عرضه محصولات خود، از جمله بیمه های زندگی را متوقف نماید). طبق ماده 13 آیین نامه شماره 40 ، موسسات بیمه ای که در بیمه های زندگی فعالیت می کنند موظفند محاسب فنی مورد تایید بیمه مرکزی ایران را معرفی نمایند. بر اساس ماده 17 این آیین نامه، برای صدور پروانه فعالیت در هر یک از مجموعه رشته های اموال، اشخاص ا مسیولیت، موسسه بیمه باید مدیر فنی که صلاحیت وی مورد تایید بیمه مرکزی باشد معرفی نماید. اعمال چنین مقرراتی در رشد بیمه های زندگی می تواند موثر و نقش آفرین باشد.یکی از اهداف سندیکای بیمه گران ایران عبارت از تلاش در جهت توسعه و ترویج فرهنگ بیمه می باشد. با این حال، نهاد نظارت (بیمه مرکزی) نقشی غیر مستقیم اما موثر در رشد بیمه های زندگی با توجه به مسیولیت های خود در رابطه با ورود موسسات بیمه جدید، تصویب طرح های جدید بیمه زندگی و تایید صلاحیت محاسب فنی و متخصصین تعیین نرخ بیمه های زندگی دارد. طرح های جدید بیمه زندگی و قیمت بیمه نامه های زندگی در رشد بیمه زندگی دارای آثاری موثر و مستقیم می باشند. در اغلب کشورها، اهداف رشد و توسعه صنعت بیمه و افزایش ضریب نفوذ بیمه از جمله اهداف، وظایف و نقش های نهاد نظارت به شمار نمی رود. این اهداف غالبا توسط نهادهای حامی بیمه گر، از جمله انجمن های بیمه گران و سندیکاهای بیمه گران تعقیب می شوند. نهاد نظارت بر بیمه معمولا به دنبال حمایت از بیمه گزار است. حتی ماهیتا رشد و توسعه بیمه در تناقض با نظارت دقیق و موثر بر بیمه قرار دارد. رشد و توسعه بیمه نتیجه بازار آزاد و رقابت است، در حالیکه نظارت از طریق اعمال مقررات منجر به محدود شدن بازار و موسسات بیمه و در نتیجه محدود شدن رشد و توسعه بیمه خواهد شد. ه منظور رشد و توسعه بازار، این تمایل وجود دارد که در ورود شرکت های جدید به بازار بیمه سهل گیری به عمل آید تا تعداد عرضه کنندگانو مقدار عرضه محصول رشد پیدا نماید، در حالی که سهل گیری در ورود عرضه کنندگان جدید ممکن است منجر به ورود عرضه کنندگانی ضعیف گردد و بعدا مسایل و مشکلات مالی جدی از جمله مسایل توانگری مالی در صنعت بیمه بروز نماید. از این رو ممکن است گرایش به سمت سخت گیری در ورود موسسات جدید وجود داشته باشد.بررسی مدل های تقاضای بیمه زندگی در کشور نشان می دهد که بطور کلی نهاد نظارت نمی تواند کنترل چندانی بر متغیرهای موثر بر تقاضا داشته باشد و لذا نقش موثری در رشد بیمه های زندگی نمی تواند داشته باشد. تنها با تبلیغات بلندمدت و ترویج فرهنگ بیمه، نهاد نظارت می تواند اعتقادات افراد جامعه را تحت تاثیر قرار دهد؛ هرچند بینش و اعتقادات تنها یکی از متغیرهای موثر است. در این مقاله، با توجه به مطالب مطرح شده، تعدادی راهکار و توصیه های سیاستی به منظور ارتقاء رشد و توسعه بیمه های زندگی ارایه میشود. ابزارها و سیاست هایی که اتخاذ می شوند ممکن است به تحریک عرضه یا تقاضا منجر گردند؛ هرچند ابزارهای تحریک عرضه و تقاضا ممکن است مستقیما در اختیار نهاد نظارت قرار نداشته باشد. نقش هایی که نهاد نظارت برای رشد بیمه های زندگی می تواند ایفاء نماید عمدتا از نوع بسترسازی، نهادسازی و تسهیل زمینه های ایجاد جذابیت عرضه و تقاضای بیمه های زندگی است. کمک به ایجاد ثبات در بازار بیمه، کمک به حفظ سلامت بیمه گران و بازار بیمه، و حمایت از مصرف کنندگان بیمه مهم ترین و موثرترین ماموریت ها، نقش ها و سیاست گذاری هایی هستند که نهاد نظارت می تواند به منظور ارتقاء رشد و توسعه بیمه های زندگی در کشور ایفاء نماید.

Keywords:

بیمه های زندگی , نهاد نظارت , صنعت بیمه , دخالت دولت در بازار بیمه , وضع مقررات , شکست بازار , شکست دولت , توانگری مالی