مفهوم شناسی بصیرت توحیدی در نظام معنایی قرآن کریم با رویکردی بر تفاسیر عرفانی

قرآن کریم ابزارهایی را جهت شناخت حقیقی و دست یابی به معرفت دینی به انسان ها معرفی می نماید. از جمله این ابزارها سمع، بصر و فواد است. در این میان، بصر جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده و از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این پژوهش تلاش دارد تا با استفاده از الگوهای درون متنی و توجه به سیاق حاکم بر آیات قرآن کریم، به معنایی متفاوت از مفهوم بصیرت در نظام معنایی قرآن دست یابد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که مفهوم بصیرت، همسو با نظام توحید محور معارف قرآن بوده و ارتباطی تنگاتنگ با مفاهیم توحیدی در قرآن کریم دارد. همچنین نگاه متمایز تفاسیر عارفانه به مفهوم بصیرت نیز نشان می دهد که معنای بصیرت در قرآن ممکن است تا حد اعلای نگرش صحیح به خداوند بالا رود و منجر به پذیرش خداوند به عنوان تنها حقیقت حاکم بر جهان هستی شود. نتیجه تصدیق خدای یگانه، تبعیت از رسولان الهی است که با ایجاد توانایی تشخیص حق از باطل، موجب رهایی انسان از پوشش قیود ذهنی خود و عقاید دیگران شده و تمایز امر واقع از غیر واقع و درک امور را آن طور که واقعا هستند، ممکن می سازد و در نهایت نیل به لقاء اله و شهود حق تعالی را در پی دارد. در نهایت باید گفت که بصیرت با تمام لایه ها و ابعاد معنایی خود با توحید محض و معرفت ذات اقدس پروردگار ارتباط داشته و وصول به آخرین مرتبه بصیرت (لقاء اله)، منوط به برخورداری از مراتب دیگر آن یعنی قبول خداوند به عنوان تنها مبدا و منشا تفکر صحیح نسبت به جهان هستی و تبعیت از رسولان الهی است که لازمه هدایت انسان به شمار می آیند.

Keywords:

قرآن کریم , بصر , بصیرت , توحید , عرفان , مفهوم شناسی