ارتباط دبیری با وزیری (در دوره غزنوی)

غزنویان غلامان تربیت شده دربار سامانیان بودند که با بهره گیری از ضعف ولی نعمتان خود و تکیه بر قدرت جنگاوری خویش به قدرت رسیدند. در دربار آنان دبیری ووزیری طبق سیره سلف از ارکان نظام حکومتی ایران به شمار می رفت. در این عصر در تقسیم قدرت سیاسی، پس از پادشاه، نقش وزیر مهم بود و نایب السلطنه و شخص دوممملکت محسوب می شد. پس از او نقش صاحب دیوان رسالت از همه مهم تر بود به گونه ای که یکی از مشاوران شاه به شمار می آمد و از گزینه های اصلی انتصاب به وزارت،صاحب دیوان رسالت یا دیوان انشا بود. به گواهی تاریخ، چون دیوان انشا یا رسالت اهمیت سیاسی فراوانی داشت، وزیرانی که از دبیری به وزیری رسیده بودند نسبت به وزیرانی که با تکیه بر حشمت و مقام یا نزدیکی به پادشاه و خاندان سلطنت به وزارت رسیده بودند به مراتب کاردان تر و با درایت تر بودند. به همین جهت در کارنامه درخشان وزرای موفق ایرانی حتما دبیری ثبت شده است. وزیران این دوره علاوه بر نقشی که در جایگاه سیاسی خود ایفا می کردند اهمیت اجتماعی و فرهنگی خاصی نیز داشتند تا حدی کهجایگاه اجتماعی و فرهنگی آنان تا حدودی جایگاه وزارت آنها را تحت الشعاع خود قرار داده است. از آنجا که صاحب دیوان رسالت در تمامی جلسات رسمی و اکثر مشاورت هایغیر رسمی دربار حضور داشت و کلیه مکاتبات دربار از طریق او و دیوانش صورت می پذیرفت در بطن امور بود و بر تمامی وقایع و حوادث داخل و خارج کشور و درگاه و بارگاه احاطه و اشراف داشت؛ وقتی چنین دبیری به وزارت می رسید قدرت تدبیر و چاره اندیشی لازم را برای اداره امور مملکت دارا بود. این برجستگی را فقط در دولت غزنوی که دیوان رسالت از ارکان حکومت محسوب می شد می توان دید. در ادوار بعد که دیوان رسالت جایگاه خود را از دست داد و حتی به دلیل پررنگ تر شدن مسایل مالی، دیوان استیفا جای آن را از نطر اهمیت گرفت، وزیران نوعا پیشینه دبیری نداشتند، به همین جهت کمتر نام وزرای کاردان و موفق مشاهده می گردد.

Keywords:

دبیر , وزیر , دیوان رسالت , سامانیان , غزنویان , سلجوقیان