حفاظت از منابع آب استان تهران از دیدگاه شاخص ردپای آب کشاورزی

سابقه و هدف: مدیریت مصرف آب شهرهای بزرگ در سال های اخیر به عنوان مباحث کلیدی در زمینه مدیریت منابع آب مطرح شده است. استان تهران با مرکزیت شهر تهران از نقاط اصلی مصرف آب در کشور ایران محسوب می شود. یکی از شاخص های مطرح برای بکارگیری مدیریت جامع حوزه های آبخیز، شاخص ردپای آب است. در استان تهران، همچون سایر مناطق، کشاورزی از مهم ترین مصرف کنندگان آب محسوب می شود. به همین سبب این پژوهش با هدف محاسبه ردپای آب بخش کشاورزی استان تهران و تعیین مطلوب ترین شهرستان برای کاشت محصولات باغی و زراعی از منظر ردپای آب نگاشته شده است. مواد و روش ها: به منظور محاسبه ردپای آب محصولات کشاورزی، با استفاده از آمارنامه های ارائه شده توسط جهاد کشاورزی، شهرستان هایی از استان که بالاترین مقدار تولید و سطح زیر کشت را داشتند شناسایی گردید. در مرحله بعد اطلاعاتی نظیر نیاز آبی گیاهان از نرم افزار خانواده CropWat، عملکرد محصولات و پارامترهایی که در محاسبات نیاز بود از طریق آمارنامه های کشاورزی محاسبه و گردآوری شد. سپس با استفاده از روش ارزیابی شاخص ردپای آب به محاسبه ردپای آب محصولات کشاورزی محاسبه شد. یافته ها: نتایج بدست آمده نشان داد که در بخش تولیدات زراعی، مقدار محتوی ردپای آب، به مراتب بیش تر از تولیدات باغی می باشد. بالاترین میانگین ردپای آب مربوط به محصول گندم (2539 مترمکعب برتن) و پایین ترین میانگین ردپای آب مربوط به محصول سیب (477 مترمکعب بر تن) بوده است. در مقایسه متناظر محصولات بین شهرستان های مشترک در تولید، مشخص شد که از منظر شاخص ردپای آب برای محصولات زراعی خصوصا گندم و جو، شهرستان های جنوبی و غربی استان یعنی شهرستان های ورامین و اسلامشهر نسبت به سایر شهرستان ها اولویت دارند. لکن برای محصولات باغی، شهرستان دماوند دارای اولویت است. نتیجه گیری: در تحقیق حاضر مصرف آب برای محصولات کشاورزی مورد بررسی قرار گرقت و با توجه به نتایج، حجم زیادی از منابع آب استان صرف تولید این محصولات می شود. در تمامی محصولات مورد مطالعه، ردپای آب سبز بیش از سایر اجزای ردپای آب بود که نشان دهنده اتکای تولید محصولات بر بارش باران و رطوبت خاک است و بخش اعظم آب آبیاری از دسترس گیاه در اثر تبخیر یا نفوذ خارج می شود. این درصورتی است که حجم زیادی از آب برای تامین آب شرب استان خصوصا شهر تهران مورد نیاز است که باید با اولویت بندی تولیدات، از منابع آب موجود حفاظت کرد. در مجموع بهتر است که در استان تهران تنها تولیدات محصولات باغی گسترش یابد و سایر محصولات زراعی از خارج مرزهای شهرستان تامین شود.

Keywords:

بحران آب , مدیریت کاشت , ردپای آب گندم , استان تهران