مقدمه ای بر زمین باستان شناسی دیوار بزرگ گرگان

زمین باستان شناسان با شناسایی و مطالعه آثار مادی بجای مانده از انسان سعی دارند تا جنبه هایی از تاریخ تحول فرهنگ را برای علاقهمندان آشکار نمایند، دیوار بزرگ گرگان که با نامهای سد اسکندر، سد پیروز، قزل آلان و مار سرخ در استان گلستان شناخته میشود با طول 200 کیلومتر به همراه تاسیسات وابسته از سواحل شرقی دریای کاسپی تا پارک ملی گلستان یکی از دستاوردهای بشری و امپراتوری ساسانی در راستای تقابل انسان و طبیعت در ایالت گرگان میباشد که تحسین همگان را برانگیخته است.ساسانیان با شناخت و بهره وری از عناصر اصلی خاک، آب، آتش یکی از پیچیده ترین تاسیسات نظامی را در دنیای باستان و در ایالت گرگان پدید آوردند که در این مقاله تلاش میشود به یکی از این عناصر اصلی یعنی خاک پرداخته شود. خاک به عنوان اصلی ترین منبع ساخت مجموعه استحکامات نظامی در طول مسیر دیوار بزرگ گرگان نقش تعیین کننده در معادلات سیاسی ایالت گرگان در دوره ساسانی داشته است. نتایج حاصل از بررسی و کاوشهای باستان شناسی در قلمرو دیوار بزرگ گرگان در طی سالهای گذشته بیانگر اهمیت خاک بهعنوان منبع اصلی مواد و مصالح موردنیاز در ساخت دیوار بزرگ گرگان بوده است. مهندسین امپراتوری قدرتمند ساسانی با برنامه ریزی منسجم و سازماندهی نیروهای انسانی و شناخت کامل محیط پیرامون با استفاده از خاک حاصل از حفر خندق و مخلوط کردن آن با کاه خردشده و بهره وری صحیح از عنصر آب رودخانه گرگانرود موفق شدند خشت را به عنوان یکی از مصالح بوم آورد و اصلی برای ساخت دیوار گرگان و تاسیسات وابسته به آن تولید کنند. در گام بعدی با ایجاد کوره های آجرپزی ساده در مجاورت دیوار گرگان و استفاده از عنصر آتش در پخت خشتهای تولیدشده، آجرهای مقاوم فراوانی در طول مسیر دیوار بزرگ گرگان تولید کرده و در ساخت دیوار گرگان به کار برده اند و با این کار توانسته اند دیوار مستحکمی ایجاد نمایند که سالها در مقابل هجوم دشمن و عوامل طبیعی پابرجا مانده است.

Keywords:

زمین باستان شناسی , دیوار بزرگ گرگان. خاک , آب , آتش