زمین شناسی و خاستگاه کانه زایی مس در کانسار دهنه، شمال خاور زنجان

کانسار مس دهنه در فاصله 84 کیلومتری شمال خاور زنجان، در پهنه البرز باختری-آذربایجان و زیرپهنه طارم قرارگرفته است. سنگهای رخنمون یافته در منطقه دهنه، مجموعه ای از سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی-رسوبی ایوسن (معادل سازند کرج) شامل واحدهای توف و گدازه های بازالت پورفیری و بازالت آمیگدالوییدال هستند. بررسیهای ژیوشیمیایی نشان میدهد که سنگهای آتشفشانی منطقه دهنه دارای ترکیب بازالتی با ماهیت شوشونیتی بوده و در محیط زمین ساختی مرتبط با فرورانش تشکیل شده اند. کانه زایی مس در منطقه دهنه بهصورت رگه-رگچهای در درون واحدهای گدازه بازالتی رخداده است. بر اساس بررسیهای میکروسکوپی انجامشده، کانه های موجود در منطقه مورد بررسی شامل مس طبیعی، نقره طبیعی، کوپریت و به مقدار کمتر مالاکیت و آزوریت است. عمده ترین دگرسانیهای موجود در این منطقه شامل کربناتی، کلریتی-اپیدوتی، سریسیتی و زیولیتی است. بافت کانه ها شامل رگه-رگچه ای، پرکننده فضای خالی، بازماندی (جزیرهای) و جانشینی است. بررسی های انجام شده در محدوده دهنه نشان میدهد که فرایند دیاژنز و دگرگونی تدفینی در توالی آتشفشانی میزبان کانه زایی، سبب ایجاد سیالهای نسبتا داغ شده است که با چرخش این سیالات، مس و نقره از سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی-رسوبی ایوسن شسته شده و تحت شرایط اکسیدی در واحدهای بازالتی ته نشست شده اند. در ادامه و در اثر فرایندهای سوپرژن و هوازدگی، کانیهای معدنی اولیه (مس طبیعی) به کانیهای ثانویه از جمله کوپریت، مالاکیت و آزوریت تبدیل شدهاند. با توجه به نوع سنگ میزبان، کانیشناسی و دگرسانی میتوان اظهار داشت که کانهزایی مس در کانسار دهنه شباهت زیادی با کانسارهای مس مرتبط با سنگهای بازالتی (نوع میشیگان) دارد.

Keywords:

کانه زایی مس , نوع میشیگان , پهنه البرز باختری-آذربایجان , زیرپهنه طارم , دهنه , زنجان