حقوق متهم در دعاوی کیفری

ر قراری نظم ، امنیت و عدالت در یک جامعه هدف حقوق است این هدف با وجود یک قانون محقق می گردد . قانونگذار با تدوین و تصویب قوانین سعی در به وجود آوردن نظم و امنیت می کند تا از هر گونه هرج و مرج پیشگیری شود . عدم رعایت اصول و مقررات قانونی که نقض قوانین محسوب می گردد در برخی موارد منجر به ایجاد جرم در جامعه می شود . جرم هر عمل یا ترک عملی است که قانون برای آن مجازات تعیین کرده است . به فردی که جرم را انجام می دهد مجرم می گویند و فردی که از جرم نزد مقام قضایی شکایت می کند را شاکی می نامند . اما وقتی یک جرم به وقوع می پیوندد دادسرا اقدام به کشف جرم و پیدا کردن مرتکب می کند که در حین رسیدگی به پرونده به یک یا چند نفر مظنون می شوند به افراد مظنون متهم می گویند به عبارت دیگر تا زمانی که حکم محکومیت متهم نیامده است و اثبات نشود که جرمی انجام داده است مجرم نمی باشد . قانونگذار در قوانین مختلف موادی را برای رعایت حقوق متهم اختصاص داده است . به همین دلیل در این مقاله به بررسی حقوق متهم در دعاوی کیفری و حقوق متهم بر طبق قانون می پردازیم .

حقوق متهم

همواره سعی بر دادرسی عادلانه است به همین منظور حقوق طرفین باید در پروسه دادرسی رعایت شود . بنابراین هم حقوق متهم و هم حقوق شاکی در قوانین مختلف در دعاوی کیفری باید رعایت شود . حقوق متهم در جهان امروزه تفاوت و تحولات بسیاری نسبت به گذشته دارد ، قانون آیین دادرسی کیفری در کشور ما نیز در تمامی مراحل دادرسی کیفری حقوق متهم را به رسمیت شناخته است و سعی بر آن داشته که حقوق متهم را همه جانبه رعایت کند . مانند این که متهم باید در اسرع وقت از موضوع و ادله اتهامی که به او نسبت داده شده آگاهی یابد و متهم باید حق دسترسی به وکیل داشته باشد و اصل برایت و غیره . حقوق متهم در طی مراحل رسیدگی به پرونده در مرجع قضایی همواره باید رعایت شود در ذیل به بررسی برخی از این حقوق می پردازیم . 
تاکید بر رعایت حقوق طرفین علاوه بر دادرسی عادلانه و برقراری عدالت به دلیل این است که چون دعاوی کیفری منجر به مجازات مجرم می شود باید حتما از عادلانه بودن عدالت اطمینان حاصل شود .

حقوق متهم بر اساس قانون

حقوق متهم علاوه بر قانون ایین دادرسی کیفریی در بسیاری از قوانین مطرح می باشد از جمله قانون اساسی و قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی و غیره که در طول دادرسی همواره باید رعایت شود و برخی از مواردی که قانونگذار بدان پرداخته است عبارتند از :

1- بر طبق ماده 4 قانون آیین دادرسی کیفری اصل بر برائت است یعنی علی الاصول هیچ فردی مجرم نیست مگر اینکه فرد دیگری که ادعا می کند دیگری مجرم است بتواند اثبات نماید یعنی فرد مجرم نباید ثابت که جرمی انجام نداده بلکه فردی که به وی اتهام زده باید ثابت کند آن فرد متهم مرتکب جرم شده است و اگر نتوانست اتهام را اثبات کند ، متهم می تواند اقدام به اعاده حثیت نماید .

2- حق دسترسی به وکیل ، فرد متهم باید هر وقت که در طول مراحل دادرسی خواست بتواند به وکیل دسترسی پیدا کند این حق دسترسی به وکیل از جمله تلفن به وکیل ، تلفن به پزشک و غیره نیز می باشد .

3- حق آگاهی از موضوع اتهام و دلایلی که آن اتهام به وی زده شده است به عبارت دیگر متهم باید اطلاع پیدا کند .

4- به موجب ماده 7 قانون آیین دادرسی کیفری متهم از کلیه حقوق شهروندی برخوردار می باشد و ظابطان دادگستری و مقامات قضایی و سایر اشخاصی که در طول فرآیند دادرسی مداخله می کنند مکلف هستند این حقوق را رعایت کنند یعنی متهم نباید تحقیر و شکنجه و آزار و اذیت شود .

5- متهم حق دارد در تمامی مراحل دادرسی به قرار بازداشت و سایر قرارهای صادره از جمله قرارهای تامین و . . . اعتراض نماید .

6- رسیدگی به پرونده متهم باید علنی باشد تا حقوق متهم نقض نشود .

7- هیچ فردی را نمی تواند در خصوص یک موضوع دو بار محاکمه کرد .

8- از دیگر حقوق متهم این است که بر طبق ماده 3 قانون آیین دادرسی کیفری ، مراجع قضایی باید با بی طرفی و استقلال کامل به اتهام انتسابی به اشخاص در کوتاه ترین مهلت ممکن ، رسیدگی و تصمیم مقتضی اتخاذ نمایند و از هر اقدامی که باعث ایجاد اختلال یا طولانی شدن فرآیند دادرسی کیفری می شود ، جلوگیری کنند .

مواردی که در بالا بدان اشاره شد از برخی از حقوقی است که در دعاوی کیفری و در طول رسیدگی به پرونده متهم دارای می باشد در صورتی که قانونگذار اصولی از قانون اساسی از جمله منع شکنجه و غیره را نیز بیان کرده است .

لازم به ذکر است که نه تنها متهم دارای حقوقی است که موظف به رعایت آن هستیم بلکه شاکی نیز دارای حقوقی است که باید رعایت شود در واقع سعی بر این است که اصول دادرسی عادلانه و منصفانه بین طرفین رعایت و اجرا شود .