استفاده از حقوق به مثابه ابزار جنگی در دستیابی به اهداف غیرمشروع اسرائیل!!

همان طور که تاریخ گویای آن است، از زمان اشغال سرزمین فلسطین تاکنون، اسرائیل بدون توجه به بیش از200 قطعنامه سازمان ملل متحد همچنان به نقض فاحش حقوق بشر ادامه می دهد.مقامات رژیم صهیونیستی این اقدامات را با تکیه بر حمایت های ایالات متحده آمریکا انجام می دهند. سالهاست که مردم فلسطین در سرزمین خود کشته می شوند و مجامع بین المللی نیز در قبال جنایات سیستماتیک آنان سکوت می کنند. نادیده گرفتن حقوق مشروع مردم فلسطین از سوی برخی از حقوقدانان آمریکایی و حمایت آنان از رژیم غاصب اسرائیل جاده صاف کن اهداف شوم اشغالگران صهیونیست در منطقه است. بدین ترتیب پیامدهای غیرقابل کنترل حمایت های نامحدود مالی، تسلیحاتی و عملیاتی کاخ سفید از رژیم تل آویو به عنوان عامل تشدید بحران منجر به گسترش شدت بمباران غیرنظامیان و زنان و کودکان فلسطین در غزه و کرایه باختری شده است.

با وجود گستردگی پذیرش قواعد حقوق بین الملل در جامعه بین المللی، اسرائیل از سال 1967 «کرانه باختری» West Bank از جمله «بیت المقدس شرقی» East Jerusalem و «غزه» Gaza را که در مجموع «سرزمین اشغالی فلسطین Occupied Palestinian Territory (OPT)» را تشکیل می دهند، غاصبانه اشغال کرده و برخلاف ادعای آن دولت، خروج نیروهای زمینی اسرائیل از غزه در سال 2005 نه تنها به اشغال غزه پایان نداد، بلکه به دلیل کنترل موثر اسرائیل بر غزه، از جمله «آب های سرزمینی» territorial waters و «حریم هوایی» airspace آن، جابه جایی افراد و کالاها، و زیرساخت هایی که غزه بر آن تکیه دارد، نوار را به «یک زندان در فضای باز» an open-air prison تبدیل کرده است.

پس از حمله گروه شبه نظامی فلسطینی حماس به اسرائیل در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ و اقدامات تلافی جویانه ارتش اسرائیل با انجام کارزار گسترده بمباران های هوایی حتی علیه اهداف غیرنظامی و تهاجم زمینی گسترده به نوار غزه، بحث های زیادی، در مورد «حقوق بین الملل بشردوستانه»international humanitarian law (IHL) ، و کاربرد آن در خصومت های کنونی به راه انداخته است.

بدیهی است که امروز کشورهای مسلمان و همه آزادگان عالم تکلیف انسانی و شرعی دارند تا با تلاش حداکثری خود اقداماتی قاطع و در خور توجه برای جلوگیری از این جنایات رژیم صهیونیستی انجام دهند. در رویکرد رئالیستی به حقوق بین الملل، هژمون» برای مشروعیت بخشیدن و نهادینه نمودن ارزش های خود، نیازمند استفاده از ابزاری نظیرحقوق بین الملل است. زیرا ثبات نظم هژمونیک و تداوم وضع موجود می تواند بیشترین سود را نصیب او سازد. در دنیای معاصر مشروعیت سازی در سایه اجرای قواعد حقوق بین الملل، توانسته برای تثبیت موقعیت برترکشورهای مسلط به نحو کارآمد عمل کند.

حقوقدانان آگاه به خوبی مطلع اند که نبرد حقوقی موجود میان حقوقدانان وابسته به استکبار و مدافعان جبهه مقاومت، بیانگر شیوه ی راهبردی در استفاده ابزاری ازحقوق برای رسیدن به منافع ملی و امنیتیی است. به نحوی که همان اهداف یک مخاصمه مسلحانه را با بهره گیری از ابزار حقوق برای مشروعیت بخشیدن توسل به زور پیگیری می کند. در واقع استکبار در نبرد حقوقی، از خلاء های موجود حقوق بین الملل سوءاستفاده می کند تا بتواند بیشترین آسیب را به طرف مقابل وارد کند.

نوشتار زیر ترجمه مقاله ای است که توسط «دیوید جی شفر» David J. Scheffer با عنوان «حقوق بین الملل در مورد جنگ اسرائیل و حماس چه می گوید»؟What International Law Has to Say About the Israel-Hamas War بعد از عملیات طوفان الاقصی در 19 اکتبر 2023 در سایت Council on Foreign Relations منتشر شده، نمونه ای از نادیده گرفتن حقوق تضییع شده ی مردم فلسطین از سوی تعدادی از حقوقدانان آمریکایی و حمایت حقوقی آنان از رژیم غاصب اسرائیل است. که به جهت آشنایی با شیوه نگرش ایشان به جنگ غزه و نحوه ی استدلال و رویکردی که در استفاده از قواعد حقوق بین الملل دارند، در راستای تقویت پاسخ های لازم جبهه مقاومت، دردفاع حقوقی از مردم مسلمان فلسطین در مقابل تجاوزات آشکار اسرائیل از قواعد عام الشمول حقوق بین الملل تقدیم می شود.

«دیوید جی شفر» متولد 1953 یک وکیل و دیپلمات آمریکایی است که در دوره دوم ریاست جمهوری بیل کلینتون به عنوان نماینده ایالات متحده در امور جنایات جنگی در سازمان ملل خدمت کرد. او استاد دانشگاه ایالتی آریزونا و ازاعضای ارشد شورای روابط خارجی(CFR) با تمرکز برحقوق بین الملل و عدالت کیفری بین المللی است. شفر مدیربازنشسته مرکز بین المللی حقوق بشر دردانشکده حقوق دانشگاه نورث وسترن پریتزکر آمریکا است. وی در2020-2022 نایب رئیس انجمن حقوق بین الملل آمریکا بوده و از سال 2012 تا 2018 کارشناس ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد در زمینه کمک های سازمان ملل به «دادگاه خمرسرخ» Khmer Rouge Trials بوده است. «دادگاه خمرسرخ» یک دادگاه تلفیقی داخلی و بین المللی ویژه کامبوج بود که در سال 2007 با همکاری سازمان ملل به منظور محاکمه سران خمرسرخ و دیگر مسئولان نسل کشی کامبوج تشکیل شد. نهایتا دادگاه «ویژه کامبوج» اعلام کرد که «خیو سامفان»، Khieu Samphan رئیس جمهوری سابق جمهوری دموکراتیک کامبوج و «نون چه آ» Nuon Chea مشهور به «برادر شماره دو»، مشاور «پل پوت» Pol Pot و ایدئولوگ ارشد در دوران خمرهای سرخ به اتهام نسل کشی مسلمانان «چام» و همچنین کشتار در ویتنام و جنایت علیه بشریت مجرم شناخته شده و به حبس ابد محکوم شدند.

«جرائمی که حماس در 7 اکتبر علیه اسرائیل مرتکب شد، موجی از شوک را در سراسر جهان وارد کرد و دولت اسرائیل را بر آن داشت تا جنگی با ابعاد و ماهیت هنوز نامعلوم علیه «گروه مبارز فلسطینی» Palestinian militant groupآغاز کند.

عملیات نظامی اسرائیل در نوار غزه به دنبال تحقق اهداف متعددی از جمله نابودی حماس و «نجات گروگان ها» rescue of hostages است که به شدت توسط حقوق بین الملل مقررات گذاری شده است. رعایت این «حریم های قانونی» legal guardrails، همانطور که اسرائیل اعلام کرده، مناقشه را پیچیده و مخاطره آمیز خواهد کرد، به ویژه به این دلیل که اقدامات اسرائیل توسط ناظران مختلف از جمله «دولت های دیگر» other governments، «سازمان ملل»، United Nations «دیوان بین المللی کیفری» International Criminal Court، «دانشمندان حقوقی» legal scholars، «جامعه مدنی» civil society و عموم مردم. مورد بررسی قرار خواهد گرفت. «تعداد زیاد تلفات غیرنظامیان» large number of civilian casualties در انفجار آتشین در یک بیمارستان غزه نشان داده است که چگونه «یک جنگ بدون محدودیت» an unconstrained war می تواند «تلفات انسانی وحشتناک» grim human tollداشته باشد.

«جنایات جنگی حماس» Hamas’s War Crimes

کشتار حداقل 1400 غیرنظامی اسرائیلی (از جمله کودکان) توسط حماس در جریان «حمله غافلگیرانه» surprise attack خود به خاک اسرائیل، نقض مقررات «حقوق بین الملل بشردوستانه» international humanitarian law است که برای «محافظت از غیرنظامیان» protect civilians و «دارایی آنها» their property در طول جنگ طراحی شده است. آنها شامل ماده 3 مشترک «کنوانسیون ژنو» Geneva Conventions 1949 هستند که رفتار انسانی با «غیرنظامیان» civilians و «غیررزمندگان» noncombatants را ایجاب می کند. ماده 51 پروتکل یک کنوانسیون که از مردم غیرنظامی در برابر حمله محافظت می کند. و مجموعه ای از مقررات در مورد جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت در مواد 7 و 8 اساسنامه رم دیوان بین المللی کیفری (ICC)، که «بازتاب» reflect «حقوق بین المللی عرفی» customary international law است و در مورد «رهبران و مبارزان حماس» Hamas leaders and fightersاعمال می شود. علاوه بر این، «حملات موشکی مستمر و بدون تبعیض حماس» Hamas’s continuous, indiscriminate rocket attacks علیه اهداف اسرائیلی، ساختارها و افراد غیرنظامی را در معرض خطر قرار می دهد و همچنین این مفاد معاهده و «حقوق بین الملل عرفی» را نقض می کند.

آیا حماس تحت پوشش حقوق بین الملل است؟ ? Is Hamas covered by international law

همچنان بحث های تنش آمیزی بین دولت ها و محققان حقوقی درباره اعمال «زمینه های مختلف» various fields حقوق بین الملل در مورد «بازیگران غیردولتی» nonstate actorsمانند حماس وجود دارد، از جمله سوالاتی در مورد »تعهدات حقوقی» legal obligations دولت هایی که این بازیگران با آنها در«ستیز» conflictهستند.

به عنوان مثال، در ایالات متحده، دولت «جورج دبلیو بوش» George W. Bush در جریان به اصطلاح «جنگ علیه تروریسم» war on terrorism که پس از 11 سپتامبر به وقوع پیوست، استدلال «سیاه چاله قانونی» legal black hole را مطرح کرد و ادعا کرد که «القاعده» al-Qaeda و «طالبان» Taliban بازیگران غیردولتی هستند و بنابراین توسط کنوانسیون 1949 ژنو حمایت unprotected نمی شوند. با این حال، «دادگاه عالی ایالات متحده» U.S. Supreme Court در سال 2006 این استدلال قانونی را «بی اعتبار» discredited کرد و حکم داد که ماده 3 مشترک کنوانسیون ها در مورد جنگ ایالات متحده با القاعده اعمال می شود.

اسرائیل و «دولت فلسطین» که توسط اکثر کشورها به عنوان متشکل از «کرانه باختری» West Bank، «غزه» Gaza و «بیت المقدس شرقی» East Jerusalem به رسمیت شناخته شده است، طرف های تصویب کننده ی چهار کنوانسیون ژنو 1949 هستند. اسرائیل پروتکل های اول و دوم کنوانسیون ها را تصویب نکرده که در سال 1977 حفاظت بیشتر از«غیرنظامیان» civilians، «اموال» property و «محیط زیست» environment در طول جنگ را تنظیم کرده است.

یکی از مفاد بارز ماده 75 پروتکل یک است که واشنگتن مدت هاست آن را بخشی از «حقوق بین الملل عرفی» customary international law می داند. مطابق این ماده نه تنها ایالات متحده بلکه اسرائیل را نیز ملزم به رعایت خواهد بود. این امر مستلزم آن است که با افرادی که توسط یک «قدرت رزمی» combatant power نگهداری می شوند در هر شرایطی رفتاری انسانی صورت گیرد و فهرست دقیقی از «رفتار ممنوع» prohibited conduct ارائه شود.

تعداد زیادی از قضات دیوان عالی در تصمیم سال 2006 بر کاربرد متعارف ماده 75 تاکید کردند. فلسطین هر سه پروتکل را تصویب کرده است، بنابراین به عنوان یک کشورعضو، به طور«غیرقابل انکاری» undeniably به شرایط آنها متعهد است. حماس، به ویژه به عنوان یک مرجع بالفعل حاکم در فلسطین (یعنی غزه) با کنترل نیروهای شبه نظامی خود، به عنوان بخشی از دولت فلسطین موظف است از کنوانسیون های ژنو و «پروتکل های سه گانه آن» its three protocols «تبعیت» comply کند.

دولت فلسطین همچنین یکی از کشورهای عضو اساسنامه رم دادگاه کیفری بین المللی(ICC) است که به این معنی است که رهبران و کارکنان حماس می توانند در قبال ارتکاب نسل کشی، جنایات علیه بشریت یا جنایات جنگی برای مثال در مورد قلمرو اسرائیل یا درغزه پاسخگو باشند. اسرائیل، مانند ایالات متحده و ده ها کشور دیگر، یکی از «کشورهای عضو اساسنامه رم» state party of the Rome Statuteنیست، اما «دادستان دیوان بین المللی کیفری» ICC prosecutor ، اقدامات نظامی آن در غزه، قلمرو یکی از کشورهای عضو را مورد بررسی قرار خواهد داد.

«دفاع مشروع اسرائیل» Israel’s Self-Defense

اهداف اصلی اسرائیل دفاع از خود در پاسخ به حملات حماس و «تضمین امنیت آینده» ensuring the future security اسرائیل است. ماده 51 منشور ملل متحد، اقدامات دفاع «ذاتی» inherent از خود را که از حقوق بین الملل عرفی ناشی می شود، را مجاز می داند و این حق را محدود به اقدامات علیه نیروهای مسلح متعارف یک کشوردیگر نمی کند. «شورای امنیت سازمان ملل متحد» UN Security Council می تواند هراقدامی برای «تقویت» reinforce یا «محدود کردن» circumscribe این حق دفاع از خود انجام دهد و صرف نظر از این که، این شورا مدت هاست که اساسا به دلیل شکاف بین «اعضای دائمی غربی» Western permanent members و دو طرف روسیه و چین فلج شده است. همانطور که در جلسه بی نتیجه ی شورا در 16 اکتبر به خوبی این موضوع نشان داده شد.

هدف اعلام شده دولت برای پایان دادن به حماس، عمیقا با «اقدامات دفاعی» defense measures اسرائیل مرتبط است. حقوق بین الملل به صراحت «استفاده از زور» use of force را برای از بین بردن سازمانی مانند حماس که اسرائیل، ایالات متحده و بسیاری از کشورهای دیگر آن را یک «گروه تروریستی» terrorist group می دانند، ممنوع نمی کند. با این حال، همچنان مهم است که استفاده اسرائیل از زور برای دستیابی به این هدف، از «حق دفاع از خود» right of self-defense بر اساس منشور سازمان ملل و مطابق با «حقوق مخاصمات مسلحانه» law of armed conflict و «حقوق بین الملل بشردوستانه» international humanitarian law باشد.

اسرائیل برای رعایت حقوق بین الملل بشردوستانه چه باید بکند؟

What should Israel do to comply with international humanitarian law?

اسرائیل «تعهدات حقوقی اساسی» fundamental legal obligations دارد که باید در طول کارزار خود علیه حماس به آن پایبند باشد. « اظهارات پر اتهام» charged statements برخی از مقامات اسرائیلی باید از «سیاست حقوقی صحیح» sound legal policy جدا شود. به طور خلاصه، اسرائیل باید چندین استاندارد را رعایت کند:

این کشور نباید از گرسنگی (از جمله «محرومیت از غذا» deprivation of food، آب و «سایر موارد ضروری برای بقا» other essentials for survival) جمعیت غیرنظامی غزه به عنوان «سلاح جنگی» weapon of war علیه حماس یا به هر دلیلی استفاده کند. باید تمام گام های ممکن را بردارد تا فقط شبه نظامیان حماس و «زیرساخت های نظامی آنها» their military infrastructure را هدف قرار دهد و تلفات غیرنظامیان و تخریب زیرساخت های غیرنظامی را به حداقل برساند. عملیات هوایی و توپخانه اسرائیل وهمچنین جنگ زمینی آن باید بر اساس اصول حقوقی تغییرناپذیر «انسانیت» humanity، «تمایز» distinction، «تناسب» proportionality و «ضرورت نظامی» military necessity هدایت شود.

اسرائیل باید امکان بازگشت «غیرنظامیان آواره» displaced civilians پس از درگیری را فراهم کند. در حالی که «تخلیه موقت» temporary evacuation غیرنظامیان از یک «جبهه نبرد» theater of combat ممکن است به صورت قانونی درخواست شود، «جابجایی دائمی» permanently displace غیرنظامیان از خانه هایشان غیرقانونی است. شرایط امروز غزه برای «صدها هزارغیرنظامی فلسطینی» hundreds of thousands of Palestinian civilians «سختی های عظیمی» enormous hardship ایجاد کرده و اسرائیل باید اقداماتی را برای بهبود این شرایط دشوار اتخاذ کند. سفرهای «جو بایدن» Joe Biden، رئیس جمهور ایالات متحده و «آنتونی بلینکن» Antony Blinken، وزیر امور خارجه ایالات متحده به خاورمیانه در این هفته تا حدی بر آنچه اسرائیل و سایر کشورها و سازمان ها می توانند برای رسیدگی به «وضعیت اسفناک انسانی فلسطینیان» humanitarian plight of Palestinians در غزه انجام دهند، متمرکز بود.

«نجات گروگان ها» Rescuing Hostages

یکی دیگر ازاهداف مهم اسرائیل، نجات یا آزادی تقریبا دویست گروگان اسرائیلی، آمریکایی و دیگر گروگان های خارجی است. گروگان گیری حماس از خاک اسرائیل و استفاده غیرقانونی از آنها به عنوان «سپر انسانی» human shields درغزه با شرایط مخاطره آمیز زندگی» life-imperiling conditions، چالش های خاصی را برای اقدام نظامی اسرائیل ایجاد کرده است. اگر حماس «گروگان گیری» taken hostages نمی کرد، استراتژی اسرائیل برای مقابله با این گروه شبه نظامی ممکن بود متفاوت باشد. اگرچه در میان «حقوقدانان بین المللی» international lawyers و دولت ها بحث های زیادی وجود دارد، اما این «حق قانونی» legal rightبرای کشورها وجود دارد که از زور برای «نجات گروگان ها» rescue hostages استفاده کنند، تا زمانی که اقدامات آنها «چهار معیار» four criteria را داشته باشد:

- بسیاری از گروگان ها، به ویژه در طی یک حمله مسلحانه دستگیر شوند. (همانطور که در 7 اکتبر رخ داد)،

- اقدام ضرورت داشته باشد. («تهدید به خشونت» threat of violence علیه گروگان های حماس وجود دارد و گزینه های غیراجباری استرداد، مانند توافق با این گروه ممکن است بی فایده باشد)،

- اقدام فوریت داشته باشد. (آزادی سریع با مذاکره امکان پذیر نیست و به نظر می رسد سرنوشت گروگان ها هر روز بدتر می شود) و

- استفاده از زور متناسب باشد. (نجات گروگان ها فقط با استفاده از سطحی از نیروی مسلح ممکن است).

«معیار نهایی تناسب» final criterion of proportionality با تهاجم مورد انتظار اسرائیل به غزه جایگزین خواهد شد، زیرا این مداخله تحت «حق دفاع مشروع» right of self-defense برای هدفی بسیار بزرگ تر و نه فقط برای نجات گروگان ها انجام می شود.

هر بحثی که ممکن است در مورد «تشکیل کشورفلسطین» Palestinian statehood، «قابل اجرا بودن معاهدات مختلف» applicability of various treaties و اینکه آیا اسرائیل یک قدرت اشغالگر غزه است، اسرائیل باید مراقب باشد که از «الزامات قدرتمند» powerful requirements حقوق بین الملل عرفی پیروی کند، زیرا [مدعی است که] از خود در برابر حماس دفاع می کند و به دنبال نجات گروگان ها است».