مفهوم گزارش پایداری شرکت ها Corporate Sustainability Reporting و گزارش مسئولیت اجتماعی شرکت ها Corporate Social Responsibility Reporting (CSR) (دکتر احمد محمدیان)

مفهوم گزارش پایداری شرکت ها Corporate Sustainability Reporting و گزارش مسئولیت اجتماعی شرکت ها Corporate Social Responsibility Reporting (CSR) در دهه اخیر به پارادایم غالب و مسلط حوزه اداره شرکت ها تبدیل شده است و شرکت های بزرگ و معتبر جهانی مسئولیت در برابر اجتماع و محیط زیست را جزیی از استراتژی شرکتی خود می بینند. این مفهوم، موضوعی است که هم اکنون در کشورهای توسعه یافته و کشورهایی با اقتصاد باز به شدت از سوی حکومت ها، شرکت ها، جامعه مدنی، سازمان های بین المللی و مراکز علمی دنیا دنبال می گردد(دکتر احمد محمدیان).

مسئولیت اجتماعی یک چارچوب و محدوده اخلاقی است که در آن وظایف مختلفی که تمامی آن ها دارای منافع برای جامعه هستند، بر عهده فرد، سازمان و یا نهادی خاص گذاشته می شود. این مفهوم به صورت دقیق تر به معنای انجام وظایف فردی به وسیله تک تک افراد جامعه است که انجام این وظایف باعث می شود تا تعادل مناسبی بین اکوسیستم و اقتصاد جامعه برقرار شود. استفاده از لفظ وظیفه نشان می دهد که هر فرد در حالت عادی باید به این وظایف واقف بوده و نقش خود را در حفظ این تعادل به صورت مشخص پذیرفته و ایفا کند.

در تعریفی دیگر، مسئولیت اجتماعی شرکت عبارت است از اداره یک کسب و کار به طوری که آن کسب و کار بتواند انتظارات اخلاقی، قانونی، مالی و عمومی جامعه را برآورده سازد. هدف اصلی شرکت بقاء به وسیله بدست آوردن مزیت و قابلیت های رقابتی در بازار اقتصادی است و با توجه به اینکه متمایز کردن فعالیت های اقتصادی و اجتماعی شرکت می تواند دشوار باشد، مکانیزم های مسئولیت اجتماعی قادر خواهد بود بقاء و کارایی شرکت را تضمین کرده و پایدار نگاه دارد. بر این اساس فعالیتهای مسئولیت اجتماعی می توانند با عملکرد سازمان در جنبه های محتلف مرتبط شود.

مسئولیت اجتماعی شرکت برای اولین بار در دهه ی بیست میلادی مطرح شد، ولی به دلیل رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت، نتوانست به عنوان یک موضوع جدی تا دهه ۱۹۵۰میان رهبران کسب و کار جایگاهی بیابد. مدل های اولیه مسئولیت اجتماعی شرکت در دهه ۱۹۶۰ ظاهر گشت که جنبه” اجتماعی “مسئولیت اجتماعی شرکت را به طور مستقیم به مسئولیت هایی بالاتر و ورای مسئولیت های اقتصادی و قانونی ربط می داد. سازمان های بین المللی همچون سازمان ملل متحد، بانک جهانی، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه نه تنها پژوهش و ترویج مسئولیت اجتماعی را تایید کردند بلکه دستورالعمل ها و واحدهای دایمی کاری را به وجود آوردند.

مسئولیت اجتماعی شرکت یکی از مفاهیم نوین در دنیای کسب و کار امروزی است که پیوند قوی با توسعه پایدار[2]دارد و مسئولیتی است که طبق آن شرکت ها یا سازمان ها، علاوه بر وظایف سازمانی، از طریق رفتار پیشگیرانه و اصلاحی به مدیریت تاثیرات و پیامدهای ناشی از تصمیمات یا فعالیت های خود در قبال ذینفعان (نظیر کارکنان و خانواده های آنان، مشتریان، تامین کنندگان، جوامع بومی و محلی، شهروندان، سازمان ها (دولتی و غیر دولتی) و محیط زیست) پرداخته و به تحقق اهداف توسعه پایدار کمک کنند.

یکی از ابزارهای مفید در حرکت به سوی مسئولیت اجتماعی شرکت، گزارش دهی است. بر این اساس، شرکت ها حسب چارچوب های ارائه شده توسط امور مسئولیت اجتماعی در پرتو نظامنامه و در قالب سرفصل هایی، به تشریح فعالیتها و عملکرد خود در رابطه با مسئولیت اجتماعی اقدام میکنند تا علاوه برآگاهی بخشی به ذینفعان درونی(نظیر کارکنان، سرمایه گذاران، مدیریت ارشد شرکت های اصلی) و بیرونی (نظیر تامین کنندگان، جوامع محلی پیرامون، محیط زیست و متولیان آن)، چارچوبی نیز برای مقایسه عملکرد بین سازمانی در اختیار داشته باشند، و بدین ترتیب مسئولیت اجتماعی را به صورت استراتژیک و هدفمند مدیریت کرده و آن را بر پایه پاسخگویی به تغییرات اجتماعی برنامه ریزی نمایند.

بطور کلی گزارش مسئولیت اجتماعی شرکت، یک گزارش سازمانی است که در بردارنده اطلاعاتی در مورد اثرات مثبت و منفی عملکرد سازمان حول سه محور تشکیل دهنده مفهوم توسعه پایدار، یعنی اقتصاد، محیط زیست و جامعه میباشد و از این طریق سبب تقویت گفتوگو بین سازمان و ذینفعان درونی و بیرونی و تاثیرگذاری بر ادراک آنها از سازمان میشود. این گزارش ها بطور منظم (سالانه) تهیه و منتشر می شوند.

این راهنما در قالبی ساده و بر اساس برخی موضوع ها و شاخص های مسئولیت اجتماعی شرکت مبتنی بر استانداردهای گزارش دهی (GRI) و نیز موضوع ها و زمینه های عمل تصریح شده در « نظامنامه مسئولیت اجتماعی » تدوین شده است، تا کلیه شرکت های (کارفرمایی و پیمانکاری) فعال در صنعت برق بتوانند از طریق سازوکارهای مسئولیت اجتماعی خود (کمیته مسئولیت های اجتماعی و HSE) و با اخذ داده ها و اطلاعات لازم از واحدهای مختلف شرکت های تابعه نسبت به گزارش دهی مسئولیت اجتماعی اقدام نمایند.

٢ .تعریف مفاهیم

اصول گزارش دهی (Reporting Principle): اصولی که به نتایج مورد انتظار از یک گزارش توجه کرده و راهنمای تصمیم گیری درخصوص محتوا و کیفیت گزارش می باشد.

 تاثیر (Impact): به اثرگذاری گفته می شود که شرکت/سازمان بر اقتصاد، محیط زیست و یا جامعه دارد و نشان دهنده نقش مثبت یا منفی آن شرکت در توسعه پایدار است. تاثیر شرکت/سازمان میتواند بصورت مثبت/منفی، کوتاه مدت/بلند مدت، بالفعل/بالقوه، مستقیم/غیر مستقیم و آگاهانه/ناآگاهانه باشد.

 تامین کننده (Supplier): فرد یا شرکت/سازمانی که محصولات یا خدمات مورد نظر در زنجیره تامین را برای شرکت/سازمان فراهم می کند. تامین کنندگان شامل واسطه ها، مشاوران، پیمانکاران اصلی و فرعی، تولید کنندگان، توزیع کنندگان کالا یا خدمات و غیره می باشند.

دوره گزارش دهی (Reporting Period): محدوده زمانی خاصی که برای گزارش دهی، بازبینی گزارش ها و مقایسه بین گزارشی تعیین و یا در نظر گرفته می شود.

ذینفعان (Stakeholders): افراد، سازمان ها و پدیده ها[4] که بطور موثری از تصمیم ها و فعالیت های شرکت/سازمان (فرآیندها، محصولات یا خدمات) متاثر شده یا می توانند بر توانایی سازمان در اجرای موفق استراتژیها و دستیابی به اهداف تاثیرگذار باشند. از جمله ذینفعان می توان به شرکت/ سازمان بالادستی، سهامداران، پیمانکاران، مشتری ها، کارکنان، سازمان های مردم نهاد، ساکنین جوامع محلی، محیط زیست و غیره اشاره کرد.

 زنجیره تامین (Supply Chain): سلسله فعالیت ها یا بخش هایی که محصولات یا خدماتی را برای یک شرکت/سازمان فراهم می کنند.

موضوع های اساسی (Materiality) و قلمرو موضوعی (Boundary Topic): موضوعاتی هستند که بر اساس تاثیرات فعالیت های شرکت و پیامدهای ناشی از آن و یا دغدغه های داوطلبانه شرکت/سازمان در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی با مشارکت ذینفعان مرتبط تعیین میشوند نظیر: مبارزه با رشوه، اشتغال زایی در جوامع محلی وکاهش گازهای گلخانه ا ی. انتخاب چنین موضوعاتی مرزهای موضوعی مشخصی را بدست میدهد که قلمرو موضوعی نامیده می شود.

· موضوعات اساسی تعیین شده در راستای چارچوب موضوع های مندرج در ایزو 26000 و براساس استاندارددهای بین المللی تعیین شده درGRI می باشند. لذا گزارش گیری مسئولیت های اجتماعی سازمانی کمک شایانی در بهبود عملکرد و فرایند اخذ ISO ها و حفظ و ارتقای پایداری شرکتی دارد.

· قلمروهای موضوعی براساس شروع کار و تهیه گزارش اولیه مسئولیت های اجتماعی سازمانی، در سال های بعد می تواند افزایش یابد و درصد جامعیت گزارش بالاتری را ثبت نماید.

[1] Corporate Social Responsibility (CSR)

[2] توسعه پایدار، توسعه ای که نیازهای نسل امروز را بدون به خطر انداختن توانایی نسلهای آینده در برطرف کردن نیازهایشان، پاسخ دهد.

[3] Global Reporting Initiative

[4] گونه های گیاهی، جانوری، اکوسیستم ها و غیره