باید های انتخاباتی

بسم الله الرحمن الرحیم 

                            

انتخابات که یگانه راه رسیدن به دموکراسی و همچنین وسیله ی انتقال قدرت و جابجایی مدیران کلان سیاسی  به شمار می رود ، شایسته است که باید ها ونباید های در آن ، هم از سوی رای دهندگان و هم از سوی کاندیدها، رعایت شود تا آن هدف وفلسفه ی که از انتخابات توقع می رود ، محقق گردد ، و رقابت انتخاباتی زمینه ساز عداوت ودشمنی نشود. مهم ترین باید ها ونباید های انتخاباتی را می توان موارد ذیل دانست: 

 

الف )  شایسته سالاری 

در نظر گرفتن لیاقت وشایستگی کاندید ها در زمان انتخابات ، یکی از مهم ترین باید های انتخاباتی است که بایستی رعایت شود. در صورت رعایت نشدن این مساله علاوه براین که عقلاء و خرد جمعی آن را تقبیح و مذمت می کنند ؛ چون  ترجیح مرجوح بر راجح  لازم می آید ، شرع مقدس و آموزه های دینی نیز ، این کار را به شدت مذمت نموده و آن را به دین و دنیای مردم مضر می داند. چنانکه از رسول خدا (صلی الله علیه وآله ) نقل شده است که فرمود: «ایما رجل استعمل رجلا علی عشره انفس علم ان فی العشره افضل ممن استعمل فقد غش الله و غش رسوله و غش جماعه المسلمین،  هرکس شخصی را برده نفر ریاست دهد وبداند که درمیان آنها کسی هست که ازاو برتر است ، باخدا و رسولش وگروه مسلمانان فریب کاری وتقلب کرده است [1]» . برکسی مخفی نیست که انتخابات ، ریاست دادن شخص یا اشخاص را ، بر میلیون ها نفر است ، از این رو شایان دقت است که درآن ، شایسته سالاری رعایت گردد.  

همچنین از آن حضرت نقل شده است که فرمود:« ما ولت امه امرها رجلا و فیهم من هو اعلم منه الا لم یزل امرهم یذهب سفالا حتی یرجعوا الی ما ترکو ، امتی که غیرمتخصصی را به کارخویش گمارد ، در حالی که درمیان آنان داناتراز وی باشد، پیوسته کارشان رو به تنزل وسقوط است ، تا وقتی که ازآن کار خود دست بکشند[2] ». 

امیر مومنان علی علیه السلام نیز عدم رعایت شایسته محوری را ، یکی از عوامل عقب ماندگی و انحطاط حکومت وجامعه بیان می کند آنجا که می فرماید :« یستدل علی ادبار الدول باربع: تضییع الاصول، و التمسک بالفروع، و تقدم(تقدیم) الاراذل، و تاخیر الافاضل ، عامل عقب ماندگی و سقوط دولتها چهار چیز است: 1) ضایع گذاردن اصول (مسائل اساسی)؛ 2 ) چسبیدن به فروع (امور نامهم وتشریفاتی)؛ 3 ) پیش انداختن(و روی کارآوردن) اراذل (فرومایگان ونا شایستگان)؛ 4 ) کنار زدن افاضل (شایستگان و آگاهان) [3] ».  

بنابراین ، یکی از مهم ترین باید های انتخاباتی این است که در انتخاب فرد یا افراد ، لیاقت و شایستگی  معیار قرار بگیرد ، نه مسایل قومی ، نژادی ، زبانی ، سمتی ، حزبی و... . 

همچنین کسی که خودش را برای ریاست و وکالت کاندید می کند نیز ، سزاوار است که شایسته سالاری و لیاقت محوری را رعایت نماید ، بدین معنا که اگر می داند کاندید های دیگر شایسته ترو با توانمندی بیشتر از او هستند ، خودش را اصلا کاندید نکند واگر بعد از کاندید شدن ، این موضوع برایش محرز شد ، با شهامت و جوانمردی ، انصراف داده و به نفع شایسته ترها ، کنار رود. 

در غیر این صورت مشمول این فرمایش امام صادق (علیه السلام) قرار خواهد گرفت که فرمود :« من دعا الناس الی نفسه و فیهم من هو اعلم منه فهو مبتدع ضال  ، کسی که مردم را به خویش فراخواند ، درحالی که شخص بهتر وآگاه تر از او در میان باشد ، او بدعت گزار و گمراه است[4] ».

ب ) رعایت اخلاق و ادب انسانی  

یکی دیگر از بایدهای انتخاباتی ، اخلاق محوری و رعایت ادب است ، هرچند رفتار وموضع گیری های اخلاق محور و مودبانه در زندگی فردی و اجتماعی ، یکی از ضروریات و بایسته های رفتاری ، به شمار می رود و رعایت اخلاق و ادب ، در هر زمان و مکانی شایسته و بیانگر شخصیت انسان است ؛ ولی در زمان و مکان انتخابات ، این مساله اهمیت مضاعف پیدا می کند ، زیرا فضای انتخاباتی ، فضای رقابت و اصطکاک منافع و اهداف است و به طورطبیعی حساسیت برانگیز خواهد بود ؛ لذا اگر این مساله رعایت نشود ، ممکن است فضای رقابت سالم ، به فضای عداوت و دشمنی تبدیل گردد . 

مراد از رعایت اخلاق وادب ، این است که در موضع گیری ها ، مناظرات و تبلیغات انتخاباتی ، نقد و نظرها و...، اخلاق اسلامی و ادب وعفت رفتاری و گفتاری ، رعایت شود و از به کار بردن الفاظ زشت و رکیک جدا پرهیز شود ؛ زیرا عدم رعایت عفت گفتاری و زبانی باعث پاشیدن بذر کینه و دشمنی خواهد شد. امیرمومنان علی(علیه السلام) می فرماید:« ایاک و مستهجن الکلام فانه یوغر القلوب ،  از سخن زشت ورکیک دوری کن ؛ چرا که آن دلها را پر کینه می سازد [5] ».

همچنین فرمود:« کسی که بد سخن باشد(و از الفاظ رکیک استفاده نماید) بهره اش از زندگی و معاشرت بد و ناراحت کننده خواهد بود [6]». و توجه داشته باشیم که با تیغ برنده ی زبان ، کسی را مجروح و زخمی نسازیم که این زخم بهبودی ندارد. چنانکه ضرب المثل شده است که : 

جراحات السنان لها التیام  

 ولا یلتام ما جرح اللسان 

همچنین از مصادیق رعایت اخلاق و ادب این است که اگر کسی به کاندیدی رای نداد ، دیگر او را تخریب و ترور شخصیت نکند و درمورد او به شایعه پراگنی دست نزند ،  همین طور در تبلیغات و موضع گیری ، برای رای آوردن کاندید مورد نظر ، اخلاق وادب را رعایت نموده و مواظب باشد که دچار افراط وتفریط نگردد. 

ج  ) حضور فعال و هوشمندانه در پای صندوق های رای 

حضور گسترده و هوشمندانه ی مردم در پای صندوق های رای ، یکی دیگر از بایدهای انتخاباتی به شمار می رود ، تا هم مدنیت و بلوغ سیاسی خود را به اثبات برسانند و هم در تعیین سرنوشت سیاسی – اجتماعی خود سهم فعال بگیرند و از این حق شهروندی و طبیعی خود استفاده نموده و برای انتخاب رییس یا وکیل و تعیین سرنوشت سیاسی چند ساله ی خود ، حضور فعال و هوشمندانه در پای صندوق های رای داشته باشند. 

[1] - نهج الفصاحه(سخنان رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) ، ص 362 . 

[2] - محمد بن الحسن طوسی ، الامالی (للطوسی)، ص 460 .  

[3] - عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی ، غرر الحکم و درر الکلم ،  ص 800 . 

[4] - حسن بن علی ابن شعبه حرانی ، تحف العقول ، ص 375 . 

[5] - علی بن محمد لیثی واسطی ، عیون الحکم و المواعظ (للیثی) ، ص 97 . 

[6] - عبد الواحد بن محمد غررالحکم ، تمیمی آمدی  ص 666 .