ارزیابی اثر سناریوی کاربری آمایشی در خطر و خسارت سیل حوضه ی آبخیز سد بوستان

یکی از مهمترین دلایل وقوع سیلاب و خسارات مالی و جانی ناشی از آن، تجاوز به حریم رودخانه و کاربری نامناسب اراضی است. یکی از ابزارهای مدیریتی پیشبینی شدت خسارات ناشی از سیلاب، برای مهار آن، پهنهبندی سیل است. هدف اصلی این تحقیق ارزیابی اثر سناریوی آمایشی در مساحت پهنههای خطر و میزان خسارت ناشی از سیل، در بازهای به طول ۲۱ کیلومتر از بستر اصلی رودخانهی گرگان رود در حوضهی آبخیز سد بوستان است. بدین منظور ابتدا دادههای اولیهی مدل از قبیل مشخصات هندسی رودخانه و مقاطع عرضی (۳۱۶ نمونه)، ضرایب زبری برآورد شده به روش کاون و دبی اوج هیدروگرافهای محاسبه شده با روش توزیعی مفهومی مادکلارک وارد مدل هیدرولیکی HEC-RAS شد و پس از محاسبهی تراز آب، پهنههای خطر سیل با دوره بازگشتهای ۲، ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ سال در دو شرایط کاربری فعلی و سناریوی آمایشی، با استفاده از نرمافزار HEC-GeoRAS در ۵ کلاس ترسیم گردید. نتایج آزمون آماری نشان داد که پهنههای خطر سیل با دوره بازگشتهای مختلف در کاربری آمایشی بهطور معناداری (۰۱/۰ p <)، کاهش مییابد. در این مطالعه برای ارزیابی خسارت سیل نیز از معادلهی عمومی ریسک استفاده شد و نقشههای خسارت عددی و ریالی سیل، پس از شناسایی و کلاسبندی تعداد و درجهی آسیبپذیری عناصر در معرض خطر در ۵ کلاس تهیه گردید. نتایج نشان داد که کلاس خسارت احتمالی در کاربری فعلی بزرگتر از کاربری آمایشی است. نتایج حاصل از آزمون معناداری نشان داد که میزان خسارت ریالی در کاربری سناریوی آمایشی بهطور معناداری (۰۱/۰ p <)، افزایش یافته است؛ که علت آن را میتوان به اختصاص مساحت بیشتری از اراضی کشاورزی بهمنزلهی عناصر با ارزشتر در پهنههای سیلگیر کاربری آمایشی نسبت داد.  

Keywords:

HEC-RAS , HEC-GeoRAS , پهنهبندی , سناریوی کاربری آمایشی , معادلهی ریسک