بررسی تطبیقی مدل ها و روش های سنجش و ارزیابی تاب آوری اجتماعی در مواجهه با سوانح

موضوع و اهداف: علیرغم پذیرش اهمیت و نقش تاب آوری در مواجهه با سوانح ؛ بسیاری از تناقض های موجود در این حوزه از تفاوت ها در شناخت مفهومی ، روش شناسی ، طراحی شاخص ها جهت سنجش و ارائه الگویی برای ارزیابی آن ناشی می شود که برآیند آن آشفتگی مفهومی و سر در گمی در مدل ها و شاخص های مبتنی بر تاب آوری است . هرچند در تاب آوری کالبدی ، نهادی ، اقتصادی ، زیست محیطی و فضایی مشکل کمتر است ، لیکن با توجه به پیچیدگی ابعاد اجتماعی و پویایی آن، سنجش در این حوزه همواره مشکل و سلیقه ای است ؛ بر این اساس هدف این مقاله ؛ به طور خاص بررسی مدل های تاب آوری اجتماعی در برخورد با سوانح به منظور رسیدن به الگویی مناسب در این زمینه است .روش تحقیق : مقاله حاضر از نوع مروری و به لحاظ هدف کاربردی و روش آن تحلیلی و توصیفی است . به عبارتی در این مقاله جهت پاسخگویی به پرسش ها و استخراج تعاریف و مفاهیم تاب آوری ، شناسایی شاخص ها و مدل های مشخص برای سنجش و اندازه گیری مفهوم تاب آوری اجتماعی در مواجهه با سوانح و ارایه الگوی بهینه در این خصوص از روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل یافته های گذشته استفاده شده است .دستاوردها : در مقایسه و بررسی تطبیقی مدلها و الگوهای موجود در حوزه تاب آوری اجتماعی در این مقاله یافته ها نشان می دهد؛ هر چند؛ مدلهای مفهومی ، مدل های کمی و مدل های ترکیبی (کمی و مفهومی )، در جای خود اهمیت دارند، لیکن اگر هدف برنامه ریزی کاربردی و عملیاتی باشد، مدل های ترکیبی نتیجه بهتری خواهد داشت . به عبارتی در این راستا ترکیب مدل مکانی کاتر (۲۰۰۸-۲۰۱۰) و مدل اجتماع محور (CBDM) برای ارزیابی و سنجش تاب آوری اجتماعی در مقابل سوانح الگوی مناسبی خواهد بود؛ زیرا مدل مکانی کاتر به ابعاد مختلف تاب آوری توجه کرده و مدل اجتماع محور بر نقش کلیدی جوامع محلی و مشارکت آنان در فرآیند مدیریت سوانح تاکید دارد. به دنبال بررسی و تحلیل تک تک مدلهای موجود، مشخص گردید با توجه به اینکه در روش مجموع میانگین فاصله از حد بهینه که منجر به سنجش میزان تاب آوری اجتماعی می گردد؛ فرایند محاسبه اندازه تاب آوری اجتماعی بر مبنای اعداد استانداردی است که در کشورهای پیشرفته به صورت شاخص در آمده اند و قیاس با توجه به آنها انجام می پذیرد؛ لذا از کیفیت و دقت بالایی در تخمین تاب آوری اجتماعی نسبت به سایر مدل های ارائه شده در این مقاله برخوردار می باشد. همچنین در این تحقیق مشخص گردید؛ اگر در مطالعات علاوه بر تعیین تاب آوری اجتماعی یک منطقه در برابر سوانح ، هدف قیاس تاثیرگذاری شاخص های مختلف در میزان تاب آوری اجتماعی نیز باشد، روش توصیف و تحلیل آماری (استفاده از آزمون تی تک نمونه ای و مدل سازی معادلات ساختاری ) که در آن از مدل سازی مسیری PLS استفاده می شود، روش بهتری نسبت به سایر روش ها خواهد بود

Keywords:

تاب آوری اجتماعی , سوانح , بحران , آسیب پذیری و ارزیابی