بررسی تأثیر شیب زمین روی مقدار تذیه منابع آبی زیرزمینی در حوزه های استان اردبیل

میزان نفوذ در نقاط مختلف یک حوضه تحت تأثیر عوامل مختلف از جمله شیب اراضی قرار می گیرد. به منظور نشان دادن روند تغییرات مقادیر نفوذ با توجه به تغییرات شیب اراضی، در منطقه ای با بافت خاک یکنواخت آزمایشات نفوذدر 5 شیب 0، 10، 20، 30 و 40 درجه به انجام رسید. آزمایش ها با استفاده از استوانه های مضاعف برای حالت اشباع و د ستگاه نفوذسنج مکشی برای حالت غیراشباع، به منظور اندازه گیری مقادیر نفوذ تجمعی به ا نجام رسیدند. مقادیر مکش اعمال شده در دستگاه نفوذسنج مکشی به ترتیب برابر 6، 9 و 15 سانتیمتر آب در نظر گرفته شد. استوانه های مضاعف نیز در حالت اشباع که مکش آن معادل صفر ا ست مورد استفاده قرار گرفت. تمامی آزمایشات سه بار تکرار گردیدند. بنابراین در کل 60 آزمایش (در 5 شیب، 4 مکش و 3 تکرار) انجام یافتند. نتایج آزمایش های میدانی نشان داد که مقادیر نفوذ تجمعی و سرعت نفوذ با افزایش شیب زمین کاهش می یابد. این نتایج صحت معادله تئوری نفوذ فیلیپ برای زمین های شیب دار را تصدیق نمود. در مرحله بعد نتایج به دست آمد در 22 حوزه آبریز استان اردبیل مورد استفاده قرار گرفت. در این حوزه ها ارتفاع متوسط نزولات جوی سالیانه 467/04 میلیمتر است که حجم آب ناشی از آن 9073/706 میلیون متر مکعب می باشد. از این حجم آب 3620/664 میلیوم متر مکعب آن یعنی حدود 40 درصد از بارندگی کل به صورت رواناب از دسترس خارج می گردد. با اتخاذ برخی سیاست های آبخیزداری از قبیل تراس بندی می توان حجم عظیمی از رواناب را در داخل خاک نفوذ داده و باعث تغذیه آب های زیرزمینی گردید. برای نمونه اگر با ایجاد تراس بتوان معادل 5 درجه از شیب حوزه های را کاهش داد می توان هر ساله 136/106 میلیون متر مکعب آب اضافی را در خاک نفوذ داده و باعث تذیه بیشتر آبهای زیرزمینی گردید.

Keywords:

نفوذ اشباع , غیراشباع , اتوانه های مضاعف , نفوذسنج مکشی , حوزه آبریز , منابع آب زیرزمینی