بررسی دلایل عمده کاهش جریانات سطحی حوضه آبریز هامون جازموریان در سال های اخیر

بخش غربی حوضه آبریزهامون جازموریان با مساحت 34978 کیلومتر مربع در استان کرمان و بخش شرقی آن با مساحت 34396 کیلومتر مربع در استان سیستان و بلوچستان واقع است. بررسی آمار تاریخی ایستگاههای بارانسنجی و هیدرومتری داخل حوضه نشان میدهد .که کاهش بارندگی برای دوره ده ساله (90-1380 (در منطقه، نسبت به دورهآماری 45 ساله (90-1345 (کمتر از 15 درصد بوده، اما کاهش آبدهی رودخانه ها بیش از 50 درصد است. طی بازدید های میدانی در سطح حوضه مشخص شد که بخش عمده حوضه مورد مطالعه، تحت تاثیر سازه های احداثی (بندهای سنگ و سیمانی که توسط دستگاه های اجرایی متعدد از سال 76 و علی الخصوص از سال 80 به بعد) است، بخشی از کاهش آبدهی ناشی از کنترل جریانات سطحی رودخانه ها، توسط این بندها و شرایط مناسب جهت توسعه و برداشت و مصرف از آب غیر مجاز و همچنین افزایش تلفات تبخیر می باشد. با در نظر گرفتن حجم سیلابهای ذخیره شده از بارش های موثر که در سال چند بار اتفاق می افتد. در پشت این بندهای بتنی و خاکی، احداث شده در حوضه آبریز هامون جازموریان، به طور متوسط در هر سال بیش از 100 میلیون متر مکعب ذخیره میشود. حتی در سال آبی 93-1392 که میزان بارندگی بیشتر از متوسط بلند مدت و شرایط رطوبت نسبی خاک حوضه با توجه به بارندگی پیشین، در شرایط متوسط بوده است. اما حجم تولید جریان سطحی حوضه ، کمتر از میانگین دراز مدت ، در محل (سد جیرفت، پهنه هامون جازموریان وایستگاههای هیدرومتری) اندازه گیری گردیده است. همچنین فقط در بخش غربی هامون جازموریان 8722 چاه غیر مجاز شناسایی شده است.اضافه برداشت از آبخوان محدوده های مطالعاتی، سبب شده که سطح آب کاهش یافته و رودخانه ها توان زهکشی آب برگشتی کشاورزی را نداشته و دبی پایه ایجاد نگردد .وسطح آب زیرزمینی در کل دشت پایین دست، افت شدید پیدا کرده و باعث می شود ، رواناب سطحی مسیل های اطراف تالاب هامون جازموریان ، نتوانند بصورت سیلاب با دبی پیک بالا پس از بارندگی های موثر ، وارد پهنه هامون جازموریان گردند.

Keywords:

حوضه آبریز هامون جازموریان , آبهای سطحی , کاهش آبدهی , بندهای بتنی و خاکی , چاههای غیر مجاز