دانش محوری در سیاست گذاری آموزش عالی

در جامعه فراصنعتی امروز، دانش یک منبع کلیدی به شمار می رود (حمیدزاده و احمدی ندوشن، 1388؛ 83). به عبارت دیگر، موضوع توسعه نیافتگی که در قرن اخیر در دنیا مطرح شده است، با مقوله دانش، جامعه دانشی، رفتار علمی، تصمیم گیری علمی و سیاست گذاری و حکومت مبتنی بر دانش گره خورده است (هوشمند،1383). همین طور در ساله ای اخیر، دانش به موضوع بحث محافل علمی و عرصه های علمی تبدیل شده است. دانش باعث خلق مزیت رقابتی می شود و سازمان هایی که قادر به کسب دانش کاری مورد نیاز خود و استفاده درست از آن نباشند در عرصه رقابت محکوم به شکست هستند (سرلک،1387). در حقیقت سرعت تغییر در بازارهای جهانی باعث شده که سازمان ها اغلب به دانش به عنوان منبع اصلی شایستگی و مزیت رقابتی نگاه کنند (ون کروگ ،1998؛ هنسن و همکاران ،1999؛ زاک ،1999؛ علوی و لیندر ،2001؛ کولکارنی و همکاران ،2006؛ لیو و هو ،2007؛ لیو و همکاران ،2008). از طرف دیگر، در آستانه هزاره سوم، آموزش عالی کشور نظیر سایر نهادهای اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی با چالش ها و مسایل مختلفی مواجهه می باشد. یکی از مسایلی که همواره نظام های آموزشی عالی با آن دست به گریبان بوده و به ویژه در شرایط کنونی از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است، موضوع ارتقا و کیفیت خدمات آموزش عالی است. شایان ذکر است با ارایه راهکارهای مختلف، هنوز مسیله کیفیت آموزش عالی یکی از مسایل بسیار مهم و اساسی می باشد. یکی از دلایل مهم و ریشه ای آن این است که هنوز جامعه آموزش عالی کشور، خصوصا مدیران و سیاست گذاران آن، به جایگاه دانش و روش های علمی اعتقاد کافی ندارند و از نتایج آن در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری خود بهره نمی برند. نتیجه آن خواهد بود که توسعه آموزش عالی به کندی پیش رود. در صورتی که توجه به دانش و دانش محوری نقش اساسی در توسعه دارد (نادری،1393: 167). بنابراین یکی از راهکارهای اساسی جهت بهبود کیفیت در آموزش عالی این است که برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها بر اساس رویکرد دانشی باشد. به عبارت دیگر، در حال حاضر همه دست اندرکاران آموزش عالی کشور بر این نکته تاکید دارند که از مشخصه های عصر کنونی، محوریت دانش و به کارگیری آن است؛ لذا دانش باید در دانشگاه که مرکز اصلی تولید دانش کشور است، محور قرار گیرد (سبحانی نژاد و افشار، 1388). به عبارت دیگر، اگر دانش، حاصل سال ها تلاش مجموعه های سیاست گذاری در آموزش عالی تلقی شود، اندوخته، دارایی و سرمایه بین نسلی قلمداد خواهد شد که هزینه های گزاف شناسایی، ایجاد، پرورش و بهینه سازی آن را کل جامعه پرداخت کرده است. هرگونه بی اعتنایی و ضعف در شناخت و بهره گیری از این سرمایه های عظیم دانشی، فاصله بین وضع موجود را با وضع مطلوب بیشتر می کند و دور باطل تکرار تجربیات سیاست مداران، بروز چندباره مشکلات و فقدان بهره مندی از حلقه های بازخوردی و جهت یابی پیش برنده برنامه ها، نمودی فراگیر در اداره و سیاست گذاری آموزش عالی پیدا می کند.متاسفانه در جوامع در حال توسعه، از جمله کشور ایران، با اینکه در متن دین و فرهنگ، تعقل و آمیختگی و تعلق به دانش از جمله ویژگی های بزرگ انسانی شمرده می شود و بیش از 150 سال از تاسیس دارالفنون و توسعه بیش از هزار درصدی دانشگاه ها و دانشجویان می گذرد (رجب زاده،1380؛48). جامعه همچنان از نبود جایگاه و ارزش دانش در ابعاد مختلف رنج می برد و از کارایی و اثربخشی و توان تصمیم گیری در محیط برخوردار نیست (فضل الهی و ملکی توانا،1390؛114). درحالی که، بر اساس دیدگاهی فراگیر درزمینه سازمان های دانش محور بیان می دارد که موسسات آموزش عالی برای دستیابی مزیت رقابتی و حفظ آن، نیازمند استفاده موثر از دانش و اهرم قرار دهی آن برای دستیابی به ارزشمندی بیشتر برای کلیه ذینفعان خود هستند (بیشاب ،2008؛ چن و محمد ،2008؛ چونگ و همکاران،2007؛ چونگ و همکاران،2006؛ لوستری و همکاران،2007؛ مارکوس سیمون ،2007؛ مهتا ،2008؛ محمد ،2008). همچنین با بررسی ادبیات علمی در حوزه دانش محوری نشان می دهد که هرچه سازمان به سوی دانش محوری گام بردارد به همان میزان عملکرد سازمان بهبود می یابد (راجان و همکاران،1999؛ بروی ،2004؛ بوس و توماس ،2007؛ چن و همکاران،2008). بر این اساس، می توان بیان کرد که یکی از دلایل عدم کیفیت در آموزش عالی معطوف به این است که در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها کمتر به مقوله دانش و دانش محوری توجه شده است.

Keywords:

دانش , دانش محوری , سیاست گذاری , آموزش عالی