بررسی حوزه معنایی تکبر و خود برتر بینی از دیدگاه امام خمینی (ره) با نگاه به چهل حدیث

از جمله رذایل مهلکه اخلاقی که سالک باید در طی طریق عبودیت از آن حذر کند و همواره مراقبت کند تا به آن گرفتار نشود رذیله اخلاقی تکبر می باشد. ؛ ریشه ی تمام فتنه ها ، درگیری ها ، قتل نفس ها و ... تکبر خود محور بینی است. خداى متعال در قرآن کریم، به مبارزه با کبر و غرور برخاسته و با تعبیر زنده و روشنى، مومنان را از آن نهى مى کند، روى سخن را به پیامبر (ص) کرده، مى گوید: و لاتمش فی الا رض مرحاانک لن تخرق الا رض و لن تبلغ الجبال طولا (اسراء/37). تکبر با عجب (خود برتربینی وخود بزرگ بینی) تفاوت دارد، در عجب هیچ گونه مقایسه ای با دیگری نمی شود، بلکه انسان به خاطر علم یا ثروت یا قدرت و یا حتی عبادت، خود را بزرگ می بیند، هر چند فرضا کسی جز او در جهان نباشد، ولی در تکبر حتما خود را با دیگری مقایسه می کند و برتر از او می بیند. براى کبر به اعتبار دیگر درجاتى است: اول، کبر به خداى تعالى. دوم، کبر به انبیا و رسل و اولیا، صلوات الله علیهم. سوم، کبر به اوامر خداى تعالى، که این دو نیز به کبر به خداى تعالى برگردد. چهارم، کبر بر بندگان خدا، که آن نیز پیش اهل معرفت به کبر به خدا برگردد. اما کبر به خداى تعالى، که از همه قبیحتر و مهلکتر و مرتبه اعلاى آن است، در اهل کفر و جحود و مدعیان الوهیت پیدا شود. و گاهى نمونه اى از آن در بعض اهل دیانت پیدا شود که ذکر آن مناسب نیست. و این از غایت جهل و نادانى و ندانستن ممکن است حد خویش و مقام واجب الوجود را.

Keywords:

تکبر , خود برتر بینی , امام خمینی (ره) , چهل حدیث