جست وجوی حلقه های پیوند اجتماعی- فضایی در شهرهای سنتی ایران

دانش معماری در پی ایجاد بستری مناسب برای بهبود کیفیت زندگی انسان می باشد؛ استعدادهای انسان به عنوان موجودی اجتماعی در انس با دیگران شکوفا شده و ارزش های ارتقا می یابد. لذا در مقاله حاضر بهبود تعاملات و روابط اجتماعی عامل بهبود زندگی فردی و اجتماعی انسان نمره شده است. در شهرهای سنتی ایران همواره سلسله مراتب و توالی روشنی بر لایه های زیستی انسان ها از فضای خلوت آنها تا فضاهای وسیع شهری حاکم بود و نظمی پیوسته و متوالی در عبور از مسیرها و فضاهای ارتباطی از حیاط به دالان و هشتی، در بند، برزن، مرکز محله، راسته بازار و سرانجام میدان اصلی شهر نمود داشت. این حرکت پیوسته به تفکیک قلمروهای مکانی، تنظیم روابط اجتماعی و حتی احساس امنیت ساکنان یک شهر کمک می کرد. سرعت حرکت در فضاهای بینابین لایه ها در تمامی مقیاسها کاهش می یافت و حتی گاها به سکون می انجامید تا محلی در خور برای تعاملات انسانی بوجود آید. این مکان ها شامل حیاط (تعاملات درون خانوادگی)، مرکز محله (روابط همسایگی) و میدان شهری (روابط اهالی شهر) پیوندهای اجتماعی- فضایی را مهیا می ساخت. با شکل گیری نهضت مدرن ونیاز روزافزون به توسعه شهری، طراحان با انتزاعی نمودن الگوهای شهرى (تحمیل بافت شطرنجی به شبکه ارتباط شهری) و ساده انگاری روابط انسانی در طراحی، موجب از بین رفتن مابه ازای کالبدی بخشی از مکان رفتارها گشته اند. پژوهش حاضر که در صدد معرفی این مکان هاست بواسطه ماهیت خود در زمره پژوهش های کیفی قرار می گیرد و با رویکردی پدیدار شناسانه و روش تحلیل تاریخی صورت گرفته. با نگاهی به کالبد شهرهای سنتی ایران و یاداوری ارزشها و معیارهای آنها سعی در تحلیل سلسله مراتب و الگوهای رایج دارد تا ضمن بررسی تطبیقی و نقد برخی نظریه های شهرسازی مدرن، وجوه اشتراک و تمایزات آنها را مشخص نموده و به تبیین الگوی حلقه های پیوند اجتماعی- فضاپی و چگونگی استفاده از آنها برای جلب نظر طراحان، به احیای فضاهای شهری پویا و سرزنده هماهنگ با فرهنگ بومی ایرانی بپردازد.