یادگیری: بعد جدایی ناپذیر گردشگری کودک

 در جریان بسط گفتمان گردشگری برای همه[1]، امروزه گردشگری کودک[2]به مثابه قسمی مهم از گردشگری شناخته و پذیرفته شده است. در این قسم از گردشگری تلاش می­شود با توجه به ملاحظات خاص سفر کودکان چون امنیت و حفظ استقلال در عین کنترل، به نیاز کودکان به سفر به مثابه فعالیتی درخورتوجه در خلال زمان فراغت[3]پاسخ داده شود. نکته شایان توجه در رابطه با گردشگری کودک، لزوم توجه آن به نیاز­های متفاوت کودکان از جمله نیاز به هیجان­ خواهی، نیاز به احساس امنیت، نیاز به احساس استقلال نسبی، نیاز به تجربه موارد جدید و آموزش در کنارهم و به صورت توامان است. به طور کلی باید توجه کرد که گردشگری کودک با طیف متنوعی از نیاز­ها و ملاحظات در رابطه با سفر همراه است که یک برنامه­ ریزی دقیق و برنامه عملیاتی حساب شده می­ تواند پاسخگوی این طیف گسترده از نیاز­ها و ملاحظات باشد. یکی از ابعاد مهم گردشگری کودک یادگیری است که در هر دو سویه مستقیم و غیرمستقیم صورت می­ گیرد. خصیصه مهم یادگیری از خلال گردشگری، مشارکتی بودن و تجربه­ محور بودن آن است. این خصایص با افزایش اشتیاق دانش­ آموزان به یادگیری و افزایش احتمال ماندگاری مطالب در حافظه همراه است. یادگیری مشارکتی[4] ضمن آن که می­تواند به یادگیری و ماندگاری بهتر مطالب اموزش داده شده یاری برساند، می­تواند زمینه­ساز بهبود مهارت­های ارتباطی و اجتماعی در کودکان نیز باشد. یادگیری مشارکتی، زمینه مناسبی را برای رشد مهارت­های اجتماعی و زندگی از جمله مسئولیت­پذیری و همدلی با دیگران فراهم می­سازد. یادگیری به صورت مشارکتی قادر است رفتار مخل نظم، تنش­های میان­ گروهی، رفتار­های پرخاشگرانه و ضد اجتماعی را کاهش ­دهد(جویس و همکاران،2004 به نقل از عباسی اصل و همکاران، 1395: 117). بدین ترتیب مزیت آموزش از خلال گردشگری را می­توان در افزایش اشتیاق دانش ­آموزان و مهارت­ آموزان به یادگیری، افزایش ماندگاری مطالب آموخته شده در حافظه، رشد مهارت­ های ارتباطی و اجتماعی و کاهش چالش­ های یادگیری در کلاس یافت.

به واسطه گردشگری می­ توان باب نوینی از آموزش به کودکان را گشود و با سیاستگذاری و برنامه­ ریزی آن را به صورت رسمی به اجرا در آورد. آموزش سرفصل­ های دروس جغرافیا، زیست­ شناسی، علوم اجتماعی، مهارت­ های تضمین و حفظ پایدری زیست محیطی و مباحث اعتقادی می­ توانند به واسطه گردشگری کودک محقق شوند. فرهنگ سفر می ­تواند از خلال گردشگری در کودکان نهادینه شود و موجبات آشنایی آنان جاذبه­ های گردشگری کشور و میهن دوستی را فراهم کند. کودکان خاصه در دوران کودکی دوم با امادگی یادگیری وکنجکاوی ­های وافری در خصوص موقعیت جغرافیایی شهر­ها نسبت به یکدیگر، فاصله زمانی شهر­ها نسبت به یکدیگر، گویش و لهجه مردم مناطق مختلف، جاذبه­های تاریخی و فرهنگی، پوشش گیاهی مناطق مختلف، گونه­ های جانوری آن مناطق و...دارند. یادگیری این مطالب از خلال گردشگری می­تواند ضمن غنی ­سازی و جذاب­ سازی مطالب درسی قصد شده، دانش­آموزان را با جاذبه­ های ایران آشنا کند و سواد گردشگری را نیز در آن­ ها بالا ببرد.

همچنین این دوران، فرصتی طلایی برای فراگیری مباحث اعتقادی و دینی است. این مقوله در بردارنده مفاهیمی چون آشنا کردن کودکان با اماکن مذهبی، آشنا کردن کودکان با مباحث اعتقادی، آشنا کردن کودکان با فرهنگ اسلامی و زندگینامه امامزاده­ها و ائمه است. در اذهان بسیاری این مفاهیم غالبا در ارتباط با گردشگری مذهبی[5]صورت می­ پذیرد. با این حال نمی ­توان تقویت هوش معنوی در کودکان و یادگیری مباحث اعتقادی را به گردشگری مذهبی محدود کرد.

علاوه بر این گردشگری با خصلت تجربه محور، می­تواند کودکان را در شناخت و خلق صنایع دستی توانمند سازد. گردشگری تجربه­محور با تمرکز بر بازدید از کارگاه­های سفالگری، خرمهره ­سازی، چوب­ بری و نجاری، بافندگی و...طی سال­های اخیر با استقبال شایان توجهی مواجه بوده است. نکته اساسی در سیاستگذاری و برنامه ­ریزی برای برگزاری تور­های گردشگری تجربه­ محور توجه به تناسب سازوکار­های خلق با سن و توانایی کودکان، برقراری امنیت برای مشارکت­کنندگان وسازگاری صنایع با پایداری زیستی است. اساسا خصیصه کنجکاوی در کودکان در سطح بالایی قرار دارد خاصه در شرایط و محیطی که پیش­تر ان را تجربه نکرده­اند به این تربیت دقت نظر وافری برای ارزیابی ایمنی کارگاه­ها برای کودکان لازم است. همچنین پیام پنهان کوچک­ترین رفتار­ها و برنامه­ ها می ­تواند به واسطه دقت نظر و نکته سنجی کودکان دریافت و درک شود. بدین ترتیب لازم است در طراحی تور­های تجربه­گرا و کلیه بازدیدهایی که در خلال گردشگری صورت کودک صورت می­پذیرند، سازگاری فعالیت­های انسانی با اصول پایداری و حفاظت زیستی همسو و همگرا باشد. همچنان که مطالعات متعددی از جمله مطالعه گاسلینگ(2018)، نقش آموزش به کودکان از خلال گردشگری در توسعه پایدار گردشگری را تائید و تصدیق کرده ­اند.

به طور کلی شاخص­ ها و استانده ­های تور­های گردشگری کودک نقش مهمی در فرآیند یادگیری کودکان از خلال سفر و گردشگری دارند که عدم احساس ترس و مورد تعرض قرار گرفتن کودک در محیط، امکان بازی با دیگر کودکان، امکان مشارکت کودک در رویداد­های فرهنگی-اجتماعی، پاکیزگی محوطه مورد بازدید، نور کافی محوطه مورد بازدید، دسترسی به آب سالم و پاکیزه، حضور تسهیلگران اموزش دیده، در اختیار داشتن محیط مناسب کودکان به لحاظ تناسب با سن و ویژگی­های رشدی، علایق و سلایق کودکان از جمله ان­ها هستند. به منظور بازدهی هر چه بهتر تور­های گردشگری، لازم است گروه­ بندی کودکان و دانش­ آموزان با دقت نظر خاصی صورت پذیرد. توجه توانمندی­های کودکان، سن کودکان، پایه تحصیلی کودکان و درگیر بودن/ نبودن کودکان با اختلالات یادگیری از مهم­ترین معیار­هایی اند که لازم است در گروه­بندی کودکان به منظور تحقق یادگیری از خلال گردشگری به ان­ها توجه کرد.

به رغم مزایا و آثار مثبت یادگیری مشارکتی و تجربه ­محور که از خلال گردشگری قابل دستیابی است؛ تحقق کامل و تام این امر همچنان با موانعی مواجه است که موانع مدیریتی و ساختاری (همچون نبود آیین ­نامه ­های کلی و مدون و خط مشی جامع و فراگیر) از جمله آن­ها است. بحث امنیت اماکن گردشگری کودک، وسایل نقلیه و راه­ها مقوله بسیار مهمی است که دور بودنش از سطح ایده­آل، مدارس و مراکز اموزشی را برای برگزاری تور­های گردشگری آموزش­محور در مضیقه می­گذارد و اعتماد و رضایت والدین را نیز جلب نمی­کند. بدین ترتیب لاز است مجموعه استانده­ های لازم برای برقراری امنیت کودکان در فضای گردشگری برقرار شود. برقراری ایمنی و امنیت برای کودکان می­تواند دربردارنده اقدامات بزرگی چون احداث سایت گردشگری مخصوص کودکان تا نصب نرده و محافظ بر پله­ ها یا استفاده از کفپوش ­های مناسب کودکان در سطح راه­ها باشد.همچنین لازم است در راستای نیل به هدف یادگیری از خلال تفریح و حفظ امنیت کودکان، از مربیان و راهنمایان کارآزموده بهره برد که مهارت کنترل گروه­های متفاوت کودکان، برقراری ارتباط صحیح با آن­ها و کنترل محرک­های محیطی دخیل در حواس­ پرتی ایشان را داشته باشند.

منابع:

عباسی اصل، سعدی پور، اسدزاده، حسن. (2016). مقایسه اثربخشی سه روش یادگیری مشارکتی بر مهارت های اجتماعی دانش آموزان دختر پایه دوم راهنمایی. رویکردهای نوین آموزشی, 11(1), 105-124.Gössling, S. (2018). Tourism,

tourist learning and sustainability: An exploratory discussion of complexities, problems and opportunities. Journal of Sustainable Tourism, 26(2), 292-306.

[1] Tourism for all

[2] child tourism

[3] Leisure time

[4] cooperative learning

[5] Religious tourism