مفهوم تعارض

مفهوم لغوی تعارض

تعارض در لغت، مصدر باب تفاعل از ریشه عرض به معنای ناسازگار و تقابل در ایجاد ممنوعیت، یکدیگر را پیش آمدن، خلاف یکدیگر آمدن خبر و جز آن، معارضه کردن یکی با دیگری می باشد با مراجعه به منابع لغت می توان تعارض را به ترتیب زیر تفکیک کرد.

1- عرض در برابر طول (یکی از ابعاد سه گانه) و عرض الشی یعنی عرض آن گسترش یافت.

2- ممانعت و جلوگیری، عبارت است از مانعی که بر سر راه قرار گیرد. همچون قطعه چوبی که بر سر راه نهر آب قرار گرفته و مانع از جریان آن شود.

مقابله: قرار گرفتن دو چیز در مقابل هم بصورت تعارض.

مفهوم اصطلاحی تعارض

هرگاه یکی از دو دلیل، حکمی را اثبات کند و دیگری ، نفی آن را بطوری که جمع بین مدلول آن دو دلیل ممکن نباشد گویند بین آن دو دلیل تعارض وجود دارد و آن دو را نسبت به یکدیگر متعارض گویند. چنانکه یکی از دو دلیل وجوب و دیگری حرمت عملی خاص را بیان کند. بنابراین هر گاه بتوان بین مدلول دو دلیل بنحوی سازگاری داد چنانکه مدلول یکی حاکم بر مدلول دیگری یا رافع آن باشد بین آنها تعارضی نیست.

براساس تعاریف لغوی و اصطلاحی که از تعارض ذکر شد می توان گفت وجه ارتباط معنایی بین این دو دسته از تعاریف این است که معنای لغوی تعارض ریشه در معنای اصطلاحی آن دارد و ازهر دو تعریف ارائه شده می توان نتیجه گرفت که تعارض ناسازگاری اقتضای دو دلیل به نحوی که اقتضای هر یک از آنها عدم مقتضای دیگری را می طلبد.