نگاهی حقوقی به نکاح موقت در ایران

نگاهی حقوقی به نکاح موقت در ایران

امیرحسین صفدری محقق و پژوهشگر علم حقوق

یکی از مهمترین موضوعات اجتماعی که همیشه در سطح جامعه ی ما در رابطه با آن نظرات مختلفی وجود داشته و دارد بحث ازدواج موقت یا نکاح منقطع و یا به اصطلاح عرف جامعه ی ما بحث صیغه می باشد. در خصوص نکاح موقت موافقان و مخالفان زیادی وجود دارد و هر فردی یک نظر را در خصوص نکاح موقت بیان می کند، اما صرف نظر از این نظرات به هر حال نکاح موقت در قانون، عرف و شرع ما پذیرفته شده است و بهتر است همه ی ما کم و بیش نسبت به آن اطلاعاتی داشته باشیم.

متاسفانه باید گفت اکثر مردم در جامعه ی ما نسبت به نکاح موقت دیدگاه های مثبتی ندارند و صرفا نکاح موقت را برای ارضای نیاز جنسی خود مفید میدانند که این یک نگاه منفی و ابزاری می باشد که این نگاه باید اصلاح شود و دیدگاه ها نسبت به نکاح موقت تغییر کند، وگرنه نکاح موقت باب بی بندوباری را در جامعه باز می کند چرا که افراد دارای همسر برای تنوع طلبی به سمت نکاح موقت آمده و این عمل باعث از بین رفتن استحکام خانواده ها شده و به تبع آن جامعه ی ما نابود می شود.

در حقوق کشور ما قانونگذار در ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی به صراحت می گوید: نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد. به زبان ساده تر یعنی نکاح موقت یا همان صیغه زمانی رخ می دهد که ازدواج زن و مرد دارای مدت معین و مهریه مشخص باشد. نکته مهم این است که اگر در نکاح منقطع مهریه و مدت معینی برای نکاح تعیین نشود نکاح از اساس باطل می باشد و آن ارتباط، رابطه ی نامشروع تلقی می گردد. البته که باید گفت در نکاح موقت مدت می تواند از چند دقیقه تا چند سال باشد و در این خصوص هیچ محدودیتی وجود ندارد.

مبحث مهمی که در خصوص نکاح موقت مورد بحث قرار میگیرد بحث وضعیت ارث و مهریه زن در ازدواج موقت نسبت به ازدواج دائم می باشد. در خصوص بحث ارث در نکاح موقت باید گفت مطابق با نظر فقه اسلامی و قوانین موجود در کشور ما در ازدواج موقت ارث برای زن و مرد هیچ راهی ندارد، یعنی به زبان ساده زن و مرد در نکاح موقت از یکدیگر ارث نمی برند اما اگر نکاح موقت منجر به تولد طفلی شود آن طفل از پدر و مادر خود ارث می برد. در خصوص ارث در نکاح موقت اختلاف نظر زیادی وجود دارد بر همین اساس قانونگذار ما هم در ماده 940 قانون مدنی به صورت ضمنی به این مسله اشاره کرده است و بیان می کند: زوجین که زوجیت آن ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند.

در خصوص بحث مهریه برای زن در نکاح موقت با مهریه در نکاح دائم یک تفاوت مهم وجود دارد، بطوری که در نکاح موقت حتما باید مهریه ضمن عقد نکاح موقت مشخص و معین باشد و عدم تعیین مهریه در نکاح موقت موجب بطلان عقد نکاح موقت می باشد این مسله در ماده 1095 قانون مدنی بیان شده است، اما در نکاح دائم اگر مهریه در حین عقد مشخص نباشد هیچ خللی در عقد نکاح دائم ایجاد نمی کند بلکه زوجه می تواند پس از عقد نکاح دائم مهریه را مشخص کند اما این امکان در عقد موقت وجود ندارد.

بحث مهریه در نکاح موقت به اندازه ای اهمیت دارد که قانونگذار ما در ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی بیان می کند: در نکاح منقطع موت زن در اثنای مدت موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند. و در ماده ۱۰۹۷ قانونگذار به صراحت می گوید: در نکاح منقطع هر گاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهر را بدهد. و اگر شرایط موجود در عقد نکاح دائم و موقت رعایت نشود قانونگذار برای مهریه در ماده 1098 قانون مدنی می گوید: در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می تواند آن را استرداد نماید.