نگاهی مختصر به پدیده کودکان کار در ایران

نگاهی مختصر به پدیده کودکان کار در ایران

امیرحسین صفدری محقق و پژوهشگر علم حقوق

موضوع کودکان کار یکی از مهمترین پدیده های اجتماعی بوده که هرگز نباید نادیده گرفته شود؛ چرا که این پدیده اجتماعی آسیب های غیرقابل جبرانی را برای هر جامعه ای در جهان به همراه خواهد داشت. متاسفانه باید بگویم که در سال های اخیر هم بنا به دلایل مختلفی مثل: افزایش تورم، فقر و اعتیاد، جنگ، خشونت خانگی، مشکلات فرهنگی، خانوادگی و... این پدیده اجتماعی در اکثر کشور ها به ویژه کشور ما افزایش چشمگیری داشته است.

به عنوان یک محقق در علم حقوق پس از تحقیق و پژوهش میدانی در سطح جامعه می توانم بگویم که یکی از اصلی ترین دلایل افزایش کودکان کار در جامعه ی ما مشکلات مالی و اعتیاد برخی خانواده ها می باشد، که در این میان کودکان بیشترین آسیب را دیده و حتی از تحصیل هم باز می مانند که این مسله آسیب های زیادی را برای آن کودک و جامعه به همراه دارد.

متاسفانه باید بگویم که در طول تاریخ استفاده از کودکان برای کار کردن همواره امری طبیعی و ساده نمایش داده شده و اکثر کودکان همراه با والدین و یا نزدیکان خود به کارهای مختلفی از جمله: کشاورزی، دامداری، کارگر ساختمانی، کار در معادن، کار در کوره های آجرپزی و... اشتغال داشته اند، و با توسعه صنعت و ایجاد کارخانه های صنعتی هم کار کردن کودکان در کارخانه ها رشد چشمگیری داشته است؛ بی شک کار کودکان به منزله بهره کشی از ظرفیت بالقوه نسل آینده برای نسل حاضر است و فرصت توسعه فردی را از این کودکان می رباید.

بر اساس مفاد پیمان نامه جهانی حقوق کودک، کودک به کسی گفته می شود که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد، و کودک کار به کودکی گفته می شود که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می شود. با توجه به قوانین موجود در کشور ما هم کودک به فردی اطلاق می شود که به سن بلوغ نرسیده باشد، قانونگذار ما در تبصره یک ماده 1210 قانون مدنی بیان می کند: سن بلوغ در پسر ۱۵ سال تمام قمری و سن بلوغ در دختر ۹ سال تمام قمری می باشد.

حقوق کودکان از مصادیق ویژه ی حقوق بشر محسوب می شود، پس بنابراین نادیده گرفتن آن منجر به نقض بارز حقوق بشر از جنبه ی بین المللی و همچنین دارای عواقب جبران ناپذیر در داخل کشورها می باشد. حل پدیده کودکان کار در هیچ جامعه ای امکانپذیر نیست مگر با اتحاد نهادهای ذی ربط، ضمانت اجرای موثر و مستمر همراه با یکسان سازی قواعد حقوقی در هر کشوری متناسب با وضعیت آن کشور است. شاید بتوان گفت مهمترین قانونی که در خصوص کار کودکان در کشور ما وجود دارد قانون کار است که قانونگذار ما در ماده 79 این قانون به صراحت بیان می کند: به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال ممنوع است.

اما مسله اساسی و مهم در این خصوص این است که متاسفانه قانون کار کشور ما یک قانون قدیمی بوده، و هیچ ضمانت اجرایی هم در خصوص کار کودکان ندارد، و این مسله با نگاهی ساده به جامعه کاملا قابل اثبات است، چرا که بیشتر کودکانی که در حال فروش روزنامه، گل یا تمیز کردن شیشه های خودروها در سر چهار راه ها می باشند کودکان زیر 15 سال هستند که بنا به شرایط مختلف مجبور هستند بجای رفتن دنبال رویاهای خود وقت ارزشمندشان را در حال کار کردن سپری کنند که این مسله بی شک نقض حقوق کودکان می باشد.