بررسی کارایی رویکردهای مبتنی بر تجزیه و تحلیل سیستمی در ارزیابی پایداری محیط زیست طبیعی

با توجه به اینکه امروزه ارایه راهکارهای مدیریتی و برنامه ریزی موثر برای حفاظت از محیط زیست به عنوان یکی از مهمترین مسایل بین المللی مطرح است، دستیابی به توسعه پایدار و اطمینان از موثر بودن اقدامات صورت گرفته برای حرکت به سمت توسعه پایدار، به یکی از اهداف اصلی مدیران و برنامه ریزان منابع طبیعی و محیط زیست تبدیل شده است. از این رو محققان و نهادهای گوناگون از روش های مختلفی برای ارزیابی پایداری و فعل و انفعالات میان بخش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی استفاده نموده اند. در این میان، برخی از روش های ارزیابی که برای حمایت از تصمیمات مدیریتی و یا اجرای پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرند، بر اساس رویکردهای تجزیه و تحلیل سیستمی عمل نموده و به دنبال تلفیق جنبه های اجتماعی و زیست محیطی در فرآیند ارزیابی پایداری هستند. در میان این شیوه های گوناگون، رویکردهایی مانند تجزیه و تحلیل چند معیاره، تجزیه و تحلیل ریسک، مدلسازی مفهومی و دینامیک سیستم ها، تجزیه و تحلیل منفعت- هزینه و تجزیه و تحلیل آسیب پذیری، بیش از سایر روش های موجود، برای شناسایی و رفع مشکلات موجود در زمینه ارزیابی پایداری به کار گرفته شده اند. بررسی روش تحلیلی بکار رفته در این رویکردها نشان داد که توصیف روابط میان جوامع انسانی، سازمان اقتصادی و منابع طبیعی و نیز تعیین کمیت، کیفیت و مقدار اثرات و مداخلات وارد آمده بر سه زیر سیستم اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و روابط درونی میان این زیر سیستم ها از مهمترین موضوعات مورد توجه در این رویکردها هستند. نتایج همچنین نشان داد که فرایند پایش و ارزیابی شرایط اجتماعی و زیست محیطی صورت گرفته در این رویکردها، ابزاری است که سیستم های عملیاتی از طریق آن می توانند رهنمودهای موثرتری را برای انجام مدیریت تطبیقی و هدایت تلاش های صورت گرفته برای حرکت به سمت توسعه پایدار فراهم آورند.

Keywords:

محیط زیست طبیعی , توسعه پایدار , ارزیابی یکپارچه پایداری , تجزیه و تحلیل سیستمی